سلام و درود..
توجه دوستان را به یک مقاله جلب می نماید:
حسابداری نفت و گاز و منابع طبیعی:
مقدمه
از دیدگاه نظری حسابداری و گزارشگری مالی در صنعت نفت و گاز نمایانگر وضعیتی است
که نشان می دهد اطلاعات تهیه شده از طریق مدل بهای تمام شده تاریخی در مقایسه با ارزشهای
جاری غالبا برای تصمیم گیرندگان از سودمندی کمتری برخوردار است.
دو روش مطرح در حسابداری نفت و گاز عبارتند از:
1-بهای تمام شده کامل(full cost)
2-کوششهای موفق(successful efforts )
به کار گیری دو روش بهای تمام شده کامل و کوششهای موفق در عمل تفاوت هایی دارد و دلیل
اصلی این تفاوت ها اختلاف در نحوه تعریف مراکز هزینه می باشد .تفاوت اصلی این دو روش
نحوه ی برخورد با هزینه های اکتشافی است که منتج به کشف ذخایر نفت و گاز نمی شود.در
روش بهای تمام شده کامل تمامی مخارج اکتشاف صرفنظر از کشف یا عدم کشف ذخایر نفت و
گاز سرمایه ای محسوب می گردد .
منطق زیر بنای این روش ماهیت احتمالی فعالیت های
اکتشافی است. زیرا برای دستیابی به ذخایری در یک منطقه ممکن است حفر تعداد زیادی چاه اکتشافی ضرورت داشته باشد . بنابراین
تمامی مخارج فعالیت های اکتشاف را می توان در بهای تمام شده چاههای موفق منظور کرد.
اما در روش کوششهای موفق تنها مخارج اکتشافی که منتج به کشف چاههای قابل استخراج شده
است سرمایه ای محسوب می شود و سایر مخارج اکتشاف که منتج به نتیجه ای نشده است
بلادرنگ به هزینه منظور می گردد .
منابع طبیعی:
منابع طبیعی از لحاظ تئوری به آن گروه از داراییهای بلند مدت اطلاق می شود که در طبیعت
وجود داشته و نظیر داراییهای عملیاتی مشهود دارای ویژگی منافع آتی است .منابع طبیعی
غالبا به عنوان داراییهای تحلیل رونده خوانده شده که به طور فیزیکی در فرایند تولید مورد
استفاده قرار می گیرند . استخراج یا بهره برداری از منابع طبیعی موجب تغیییر فیزیکی شده و
به نسبت بهره برداری ارزش خود را از دست می دهند. از نمونه های بارز آن می توان
مواردی مانند جنگلها و منابع طبیعی ,منابع نفت و گاز طبیعی و انواع ذخایر معادن (طلا,نقره
,زغال سنگ...)را نام برد.
مهمترین مسائل مربوط به این داراییها:
1-تعیین بهای تمام شده منابع طبیعی
2-مستهلک نمودن بهای تمام شده منابع طبیعی ,می باشد.
بیانیه شماره 19 FASB مخارج بهای تمام شده منلبع طبیعی (نفت و گاز) را شامل 5 طبقه می داند:
1-مخارج تحصیل: شامل هزینه تحصیل حق امتیاز جهت اکتشاف, استخراج و بهره برداری از
منابع طبیعی,قرارداد های استیجاری بلند مدت و یا سایر روشهای تحصیل مالکیت حق امتیاز می
باشد.
2-مخارج اکتشاف: شامل کلیه هزینه های تحقق یافته طی فرایند جستجو برای کشف منابع طبیعی
که در بر گیرنده مواردی مانند حفاری چاههای آزمایشی,مخارج نمونه برداری و تجزیه تحلیل آن
می باشد.
3-مخارج تولید: شامل کلیه هزینه های تحقق یافته برای استخراج
فیزیکی منابع طبیعی مانند هزینه دستمزد برای عملیات چاههای نفت
می باشد
4-مخارج تکمیل عملیات: شامل کلیه مخارج تحقق یافته جهت فراهم کردن امکانات و وسایل برای
استخراج,جمع آوری و انبار کردن فراورده های منابع طبیعی می باشد.
5-مخارج مربوط به تهیه امکانات و تجهیزات پشتیبانی: مخارج تجهیزات و امکانات مصرفی
برای فعالیت های تولیدی نفت و گاز شامل تجهیزات زلزله نگار و تجهیزات حفاری ,تجهیزات
ساختمانی ,وسائط نقلیه ,تعمیر گاه و انبار می باشد.
بعضی از حسابداران ,منابع طبیعی را به عنوان دارایی مشهود مانند معادن و برخی دیگر منابع
طبیعی را جزء دارایی نا مشهود در ترازنامه گزارش می نمایند.
نکته:داراییهای زیستی مولد(گله های شیری,درختان میوه,تولیدات کشاورزی)که قابلیت برداشت
بیش از یکسال دارند,بر مبنای بهای تمام شده شناسایی می شوند.
وضعیت جاری در حسابداری نفت و گاز:
کمیسیون اوراق بهادار نیز در سال 1981 میلادی اعلام کرد که روش حسبداری شناخت ذخایر
را به عنوان روشی بالقوه نمی شناسد.FASB سرانجام در سال 1982 اقدام به انتشار استاندارد
شماره 69 تحت عنوان افشا در باره فعالیت های تولید نفت و گاز کردکه از دسامبر همان سال
لازم الاجرا بود.
استاندارد مزبور از دو لحاظ حایز اهمیت است.اولا, این استاندارد در مورد شرکت هایی که
سهام آنها در بورس معامله نمی شود و یا فعالیت های تولید نفت وگاز آنان قابل توجه نیست لازم
الجرا نمی باشد. ثانیا ,استاندارد مورد بحث معرف توسعه ای دیگر در مفهوم گزارشگری مالی
می باشد. زیرا اطلاعات مالی را اضافه بر صورت های مالی اساسی و یادداشت های همراه
الزامی می کند.
موارد افشای خواسته شده در استاندارد مزبور به شرح زیر است:
1- مقادیر ذخایر اثبات شده نفت و گاز
2-مخارجی که در ارتباط با فعالیت های تولید نفت و گازسرمایه ای محسوب شده اند.
3- مخارج انجام شده برای تحصیل اموال نفت و گاز,اکتشاف و فعالیت های توسعه.
4- نتایج عملیات برای فعالیت های تولید نفت و گاز.
5-معیار گردش وجوه نقد آتی تنزیل شده مرتبط با ذخایر اثبات شده نفت و گاز با احتساب نرخ
تنزیل 10 درصد.
معیارگردش وجوه نقد آتی تنزیل شده به شرح زیر محاسبه می شود:
- برآورد جریان وجوه نقد آتی از محل ذخایر اثبات شده بر مبنای ارزشهای جاری
- کسر می شود:
برآوردمخارج آتی توسعه و تولید برمبنای ارزشهای جاری.
مالیات بر درآمد مرتبط با جریان ورود وجه نقد بر مبنای نرخ های جاری.
-تنزیل مبلغ بدست آمده بالا بر اساس نرخ 10 درصد.
سرانجام در سال 1986 مجددا کمیسون بورس اوراق بهادارآمریکا حذف روش بهای تمام شده
کامل را توصیه کرد . دلایل ارائه شده نیز مربوط به یکنواختی روشها و تکرار مطالب
SFAS#19 بود. اما دلیل اصلی این تغییر موضع,عوامل سیاسی بوده است.
تحلیل منابع طبیعی:
فرایند تخصیص بهای تمام شده منابع طبیعی به نسبت مقدار محصولی که طی یک دوره مالی
استخراج می شود را تحلیل منابع طبیعی (تهی شدن منابع طبیعی )گویند.
محاسبه تحلیل منابع طبیعی بر مبنای واحد تولید می باشد که روش محاسبه آن طی یک دوره
مالی به شرح زیر است:
ارزش اسقاط - بهای تمام شده
میزان استخراج دوره مالی * = مبلغ تحلیل منابع طبیعی
برآورد ذخیره منابع طبیعی
ارزش تخلیه بعد از بهره برداری= ارزش اسقاط
مبلغ تحلیل منابع طبیعی به عنوان موجودی محصول(دارایی جاری) در دفاتر ثبت می شود ,و
زمانی که این محصول فروخته می شود, این حساب به هزینه (بهای تمام شده کالای فروخته شده
) اتنقال می یابد.
مثال.بهای تمام شده معدن زغال سنگ 3300000ریال,برآورد میزان استخراج طبق نظر
کارشناسان فنی 1000000 تن ,برآورد ارزش تخلیه زمین در پایان بهره برداری بر
300000 ریال است. چنانچه میزان استخراج معدن زغال سنگ طی دوره مالی جاری 200000
تن باشد ,مبلغ تحلیل زغال سنگ در سال جاری و ثبت حسابداری آن در دفاتر بشرح زیر است:
300000-3300000
600000=200000* =مبلغ تحلیل منابع طبیعی
1000000
موجودی زغال سنگ 600000
استهلاک انباشته معدن 600000
حساب استهلاک انباشته معدن به عنوان کاهنده حساب دارایی در ترازنامه گزارش می شود.
با فرض اینکه ,طی سال جاری مقدار 150000 تن از مواد استخراج شده ,به مبلغ هر تن 10
ریال فروخته شود ,ثبت حسابداری آن به شرح زیر خواهد بود:
وجه نقد 1500000
فروش 1500000
بهای تمام شده کالای فروخته شده 450000
موجودی زغال سنگ 450000
برخی از حسابداران بجای ثبت های فوق مبلغ تحلیل منابع طبیعی را به شرح زیر در دفاتر ثبت می
نمایند :
تحلیل منابع طبیعی-ذغال سنگ 600000
استهلاک انباشته 600000
وجوه نقد 1500000
فروش 1500000
هزینه استهلاک 450000
موجودی زغال سنگ 150000
تحلیل منابع طبیعی _زغال سنگ 600000
نکات قابل توجه در مورد منابع طبیعی
1-چنانچه منابع طبیعی (معدن...)به صورت استیجاری باشد ,و شرایط قرار داد مستلزم این باشد
که زمین بعد از بهره برداری و استخراج به مالک آن تحویل گردد,ارزش تخلیه (اسقاط)صفر
میباشد.
2- اگر قرار باشد,پس از خاتمه قرار داد اجاره ,زمین به حالت اولیه برگشت داده شود ,و شرکت
انتظار داشته باشد که مبلغ یک میلیون ریال جهت برگرداندن زمین به حالت اولیه هزینه نماید,در
این حالت مبلغ یک میلیون ریال جزء بهای تمام شده معدن جهت استخراج به حساب آمده ,و طی
دوره استخراج مستهلک می شود.مبلغ یک میلیون ریال هزینه برگشت زمین به حالت اولیه بر
مبنای روش تولید در هر دوره مالی محاسبه و به عنوان یک بدهی به حساب
ذخیره هزینه پرداختنی استهلاک زمین معدن ثبت و در زمان تحقق ,این حساب (ذخیره) بدهکار
شده ,حساب وجوه نقد بستانکار می گردد.
مثال) فرض کنید ,مخارج قابل انتظار برگشت زمین به حالت اولیه 1000000 ریل و برآورد
ذخیره منابع طبیعی 2000000 تن باشد. در صورتیکه ,طی دوره مالی مقدار 300000 تن از
معادن استخراج شده باشد ثبت حسابداری آن در دفاتر به صورت زیر می باشد:
هزینه استرداد زمین 150000 (5.* 300000)
ذخیره هزینه پرداختنی استرداد زمین 150000
روش حسابداری تخصیص مخارج منابع طبیعی:
الف) روش کوششهای موفق:
در این روش کلیه مخارج مربوط به تحصیل و اکتشاف مربوط به عملیات کارگاههای موفق به
حساب منابع طبیعی منظور شده ,و کلیه مخارج مربوط به عملیات کارگاههای ناموفق که منتج به
نتیجه ای نشده باشد بلادرنگ به هزینه های دوره مالی منظور می گردد.از آنجا که واحد تجاری
نمی داند کدام پروژه توام با موفقیت و کدام پروژه با عدم موفقیت همراه خواهد بود ,به همین
دلیل کلیه مخارج مربوط به اکتشاف و تحصیل ,به حساب دارایی انتقالی به دوره آتی ثبت ,و در
صورت تحقق پروژه هایی که با موفقیت همراه می باشند ,از حساب دارایی انتقالی به دوره آتی
به حساب منابع طبیعی منتقل می شود.
کلیه مخارج توسعه مربوط به پروژه های موفق جزء بهای تمام شده منابع طبیعی و کلیه مخارج
مربوط به پروژه های ناموفق که در حساب دارایی انتقالی به دوره آتی ثبت شده ,به حساب
هزینه منتقل می گردد.
ب)روش بهای تمام شده کامل:
در این روش فرض بر این است که کلیه مخارج تحصیل و اکتشاف مربوط به کارگاههای موفق
و ناموفق به حساب دارایی انتقالی به دوره آتی ثبت می شود ,در نهایت ,دارایی انتقالی به دوره
آتی به حساب منابع طبیعی منتقل می گردد. مخارج تکمیل عملیات مربوط به پروژه های موفق
به عنوان بخشی از بهای تمام شده منابع طبیعی ثبت می شود.
مقایسه روش های حسابداری منابع طبیعی:
1-ارزش تخصیص یافته به دارایی منابع طبیعی در روش بای تمام شده کامل بیش از روش
کوششهای موفق می باشد.از آنجا که ,در روش کوششهای موفق ,مخارج تحصیل,اکتشاف و
توسعه تکمیل عملیات پروژه های نا موفق جزء هزینه های جاری تلقی شده ,در نتیجه سود,در
دوره مالی که این هزینه ها تحقق یافته کمتر می باشد.
2- در روش بهای تمام شده کامل ,از آنجا که ,مخارج بیشتری به دارایی منابع طبیعی تخصیص
یافته ,بنا براین ,هزینه ناشی از تحلیل منابع طبیعی بیش از روش کوششهای موفق می باشد.
3-با توجه به این که در روش کوششهای موفق ,هر گونه مخارج تولید در طی دوره مالی ,جزء
بهای تمام شده موجودی منظور می شود,بنا براین با اصل مقابله هزینه ها با درآمد ها تطابفق
دارد. اما در روش بهای تمام شده کامل, چون کلیه مخارج تولید در هر دوره مالی به حساب
هزینه منظور می شود , بنابر این با مفهوم تطابق هزینه با درآمد مغایرت دارد.
مثال)شرکت الف در ابتدای سال 1381 اقدام به عملیات اکتشاف سنگ معدن آهن در سه
منطقه مختلف را آغاز نمود . مخارج تحصیل و اکتشاف عملیات حفاری طی سال 1381 به
تفکیک منلطق به شرح زیر است:
پروژه 1 پروژه 2 پروژه 3
مخارج عملیت حفاری 185000 290000 175000
در طی سال 1381 هیچ مشخصه ای از موفقیت در هیچ یک از مناطق مختلف بدست نیامده و
هیچگونه سنگ معدن استخراج و فروخته نشده است.
در طی سال 1382 :با توجه به تجزیه و تحلیل عملیات حفاری و نتایج اکتشاف ,عملیات حفاری
پروژه شماره 1 ادامه یافته و عملیات حفاری پروژه شماره 2و 3 به علت ناموفق بودن تعطیل
شده است.
مخارج عملیات مربوط به پروژه شماره 1 و سایر اطلاعات مربوط به شرح زیر است:
1-مخارج توسعه عملیات حفاری پروژه شماره 1 1800000
2-برآورد ذخیره معدن شماره 1 بر حسب تن 500000
3-مقدار بهره بر داری طی سال 50000
4-جمع مخارج تولید طی سال 28000
5-میزان فروش طی سال 40000
6-بهای فروش هر تن 20
ثبت رویداداد های فوق در دفاتر شرکت الف به صورت مقایسه ای طی سال 1381 و 1382
در ادامه آمده است:
صورت سود و زیان-کوششهای موفق صورت سود و زیان –روش بهای تمام شده کامل
فروش 800000 800000
بهای تمام شده کالای فروخته شده 382800 196000
سود ناخالص 417200 604000
هزینه ها 465000 280000
سود(زیان) خالص ( 47800)
324000
حسابداری نفت وگاز و منابع طبیعی-احمد پاکدل
اشتراک و بوک مارک کردن این تاپیک در شبکه های اجتماعی
۲۴ اسفند ۱۳۸۹ - ۰۰:۱۶:۱۹