موضوع: محیط کاری مطلوب

[m_abbasi11069]

يکي از اجزاي تشکيل دهنده هر سازمان ، مکان وفضاي مورد استفاده آن است ، بنا به اصل وجود ارتباط وهمبستگي و تناسب بين اجزاي يک سيستم چنانچه در جا و مکان کار نقصي باشد، فعاليت ساير اجزاء نيز مختل مي گردد، بنابراين هر چه در گزينش اجزاء و بکار گيري آنها دقت شود ضمانت چنداني براي اجراي مناسب فعاليتها ونيل به اهداف و آرمانهاي سازماني با کيفيت مطلوب وجود نخواهد داشت .(زاهدي ، 1386،227)

انسان چه در جهان امروز وچه در گذشته هميشه اين را دوست داشته که با وي بصورت ملايم و منصفانه برخورد شود، علاوه بر اين خواهان آن بوده که تا جائي که ممکن است نحوه کارکردنش به خودش واگذار شود.

         محيط کار در سازمانها از موضوعات مهمي است که پيوسته مطرح و براهميت وچگونگي ايجاد محيطي مناسب و کارا براي نيروي انساني تاکيد مي شود ، يک محيط خوب مي تواند بر رشد ارزشها ي پرسنل و افزايش توان و بهره وري آنان تاثير بگذارد، به همين دليل علم مديريت انساني با ارگونومي براي رهبران و مديران از اهميت بالائي برخوردار مي باشد.

   امروزه با پيچيده تر شدن ساختار وعملکرد سازمانها، سازماندهي محيط کاري آرام و بهره ور در سازمانها طوري که منجر به فعال شدن بيشتر نيروي انساني، شادابي آنها، حذف خطرات احتمالي و افزايش کيفيت در کار، کاهش افسردگي، رشد خدمات بيشتر و بهره وري مورد نظر شود.

ويژگيهاي محيط خوب :

        معمولا" براي آنکه کارکنان در محيط خود به راحتي و با بازدهي بالا به کار بپردازند و نتايج خوبي را متوجه سازمانهايشان کنند لازم است تا در محيطي سالم ومناسب چه از نظر فيزيکي و چه از نظر رواني قرار گيرند ، چنان محيطي داراي ويژگيهايي است که مي بايست به آنها پرداخته شود و يژگيهاي محيط کار خوب و مطلوب را مي توان ازچند جنبه بررسي کرد، که در اينجا به بررسي محيط کار از نظر فيزيکي مي رسيم.

       محيط کار خوب بايد امکانات اوليه را دارا باشد، مثلا" از لحاظ نور ، دوري از سر وصداي محيطي، تهويه وهوا رساني مطلوب و مناسب باشد و ابزار و وسايل ابتدايي مناسب کار در اختيار کارکنان قرار گيرد که در زير به دو نمونه از آنها مي پردازيم.

-        نور پردازي در محيط کار

          کيفيت نور پردازي در محيط کار مي تواند اثر شگرفي روي بهره وري داشته باشد، با نور پردازي دقيق کار گران مي توانند محصولاتي با خطاي کمتري توليد کنند که منجر به افزايش بهره وري به ميزان 10 الي 50 در صد مي شود ، نور پردازي خوب مي تواند اشتباهات را بين 30% تا 60% کاهش دهد، همينطور کاهش خستگي چشم و سردرد، حالت تهوع، سر گيجه و گردن درد را که اغلب با خستگي چشم همراه ميشود ،کاهش مي دهد.نور پرادازي دقيق اجازه مي دهد که کارگران بهتر روي کارشناسان تمرکز کنند و نتيجتا" بهره وري افزايش مي يابد.

    ميزان نور ي که کارگران نياز دارند بنابر نوع کار تفاوت دارد ، نور خوب در  محيط  کار منجر به عواملي به شرح ذيل مي گردد.

1.      کاهش خطرات اختمالي حادث شدن حوادث کاري و مشکلات سلامت کارکنان

2.      تمر کز بهتر بر صحت انجام کار

3.      يک محيط روشن تر منجر به يک محيط فعالتر وفعاليت بيشتر مي شود.

4.      توسعه وپيشرفت انجام کار

5.      ديد بهتر را توسعه مي دهد، صحت انجام کار را افزايش مي دهد وسر عت انجام کار را
www.ilo.org/public/english/protection/safework/hazardwk/ergono/lighting.pdf/).lighting in the workplace /30/may/2009)

منظور از نور پرادازي توجه ويژه به عواملي از قبيل رنگ ها ، ديوارها ، سقف، استفاده از نور روز، حذف سايه ها و درخشندگي هاي زياد وغيره مي باشد.

رنگ ديوار ها وسقف : در رنگ آميزي ديوارها وسقف بايد از رنگهاي روشن و مات استفاده کرد، سقف اتاقها بايد سفيد باشد، به گونه اي که حداقل 80% نور را منعکس نمايد. در رنگ آميزي ديوارها از رنگ روشن استفاده شود به طوري که حداقل 65% نور منعکس شود.

توزيع يکنواخت نور : توزيع يکنواخت نور در ميط کار يعني تعادل نقاط بسيار روشن يا بسيار تاريک، توزيع يکنواخت نور نيز در نور پردازي محيط کار حائز اهميت است ، در واقع نور پردازي بايد به گونه اي انجام شود که نقاط بسيار روشن يا بسيار تاريک در فضاي کار وجود نداشته باشد. در اتاقهاي بزرگتر يا فضاهاي open از بيش از يک نوع نور پرداز که هر کدام مشخصه توزيع کنندگي خاصي دارد استفاده شود.office lighting) /www.designlights.org/downloads/office_guide.pdf/30/may/2009)

مي توان بدون افزايش حبابهاي نور پرداز يا بالا رفتن مبلغ صورتحساب برق از نور روز  به ميزان بيشتري استفاده کرد يا  از نور حاصل از  انعکاس منابع نوري با تغيير در آرايش و ترتيب چيدمان  تجهيزات بهره بيشتري برد.


www.ilo.org/public/english/protection/safework/hazardwk/ergono/lighting.pdf/).lighting in the workplace /30/may/2009)
 

-        دوري از سر وصداي محيطي:
      محيط شنيداري اداره ها شامل تمامي صداهائي مي شود که در مدت زمان  انجام کار شنيده مي شود، برخي از آنها مانند موسيقي مطلوب است اما صداهائي ناخواسته ، نامطلوب و آزار دهنده، اخلالگر نه حتي از نظر روانشناسي مضر مي باشند، بلکه  براي افزايش کارائي  بايد از سر و صدا هاي اضافي در محيط کار کاسته شود، سر و صدا تاثير منفي بر تمر کز ، انجام وظيفه و برخورد غير مستقيم با بهره وري دارد ، مطالعه گسترده در آمريکاي شمالي نشانگر نارضايتي 54% از کارکنان ادارات از سر وصدا بويژه زنگ تلفن و گفتگوي افرد حکايت مي کند.


        رضايت شنيداري براي کارکنان مستلزم ايجاد صحبت و سطوح صدائي مطلوب است ، وقتي فردي حريم صحبت قابل قبولي دارد، ديگران نمي توانند مکالمات وگفتگوهاي افراد را بشنوند ، طراحان اغلب استراتژيهاي زير را براي ايجاد سطح قابل قبولي از صدا در محيط هاي کاري به کار مي برند.

1.      کاهش سطوح سر وصدا، از جمله زنگ تلفن ، سر وصداي ماشين ها و...

2.      کاهش سطوح رفت و آمد بين فضاهاي کاري

3.      ايجاد يک صداي خنثي براي پوشاندن سر و صدا مثل پخش موسيقي در محيط کار

Acoustics in the office)/ http://irc.nrc-/30/may/2009)

 

حريم خصوصي چيست :
            يکي از مهمترين ضروريت يک محيط کاري حريم خصوصي است ، حريم خصوصي يعني توانائي در ممانعت ديگران از بدست آوردن اطلاعاتي در مورد شخص و کار وي و آزادي از اموري که مخل جمع بودن حواس کار مي شود و باعث نوعي حواسپرتي مي شود. ارتباط با همکاران در يک محيط کار غير قابل اجتناب است ، در واقع کار بايد تعادلي بين شرايط مطلوب براي تمرکز و نياز براي ارتباط با همکاران فراهم کند، مشکلات مرتبط با حريم خصوصي حول مرزبنديهاي فضاي کاري مي چرخد ، فضاهائي که بسيار کوچکتر ، پاترتيشن هايي که بسيار کوتاه هستند و دکوراسيون که بسيار طراوت ايجاد مي کنند.

Acoustics in the office)/ http://irc.nrc/30/may/2009)


اندازه فضاي کاري :

       فضاهاي کوچک افراد منابع صوتي را نزديکتر به يکديگر قرار مي دهد، که طبيعتا" حريم خصوصي را برهم مي زند ، فضا هاي بزرگ کناره گيري  اجتماعي را افزايش مي دهد، اندازه پيشنهادي براي يک فضاي کاري بين 9/8 تا 4/13 متر مربع مي باشد. رضايت  حريم خصوصي از حصارهاي فيزيکي که با تعداد وارتفاع مشخص پارتيشن ها فراهم مي شوند متاثر است.


    تعاملات کاري و حريم خصوصي متاثر از تعداد ونحوه چيدمان فضاي کاري است . که باعث ايجاد رضايت مي شود، کارايي فضاهاي کاري موفق بايد بر اساس گردهمائي کاري ، منابع تقسيم شده و حرکت سيال کارکنان در اداره صورت گيرد. براي تامين حريم خصوصي وشرايط تراکمي ، تعداد افراد در يک فضا بايد متناسب با اندازه فضا محدود شود . تا به  منابع که شامل همکاران و ناظران نيز مي باشد دسترسي داشته باشند، دسترسي به پنجره و دسترسي به مناظر بيروني مخصوصا" مناظر طبيعي به افزايش رفاه کمک مي کند(Workstation design and layout/ http://irc.nrc/30/may/2009)


ارگونومي چيست :

           ارگونومي يا همان مهندسي فاکتورهاي انساني دانشي است کاربردي ، مرکب از علوم پايه مختلف که سعي دارد با طراحي کردن ابزارها، دستگاهها، ماشين آلات ومحيط کار تناسب مناسبي بين انسان و شرايط ( فيزيکي – روحي ) و حتي توانائي هاي او وفضاي محيط کار ئماشين آلات و... ايجاد کند.

در اصل اين علم در نظر دارد به جاي هماهنگ سازي انسان با محيط ، محيط را با انسان هماهنگ سازد ، علم ارگونومي با هدف حداکثر کردن بهره وري با توجه به سلامتي ، ايمني و رفاه انسان در محيط شکل گرفته است، ارگونومي با هدف حداکثر کردن بهره وري با توجه به سلامتي ، ايمني و رفاه انسان در محيط شکل گرفته است ارگونومي با مطالعه قابليت و شرايط انسان، استرس هاي محيط کار ، آشنايي کامل به نيروهاي استاتيک وديناميک بدن انسان، آموزش و طراحي ابزارها به حمايت انسان در حين کار آمده است ، با رعايت اصول ارگونومي فشار کار  و خستگيهاي بي مورد کاهش مي يابد، در نتيجه کارايي نيز افزايش پيدا مي کند و در نهايت مي توان گفت با اجراي اين اصول هم منافع کار گران وکارفرمايان تامين مي شود.

علم ارگونومي يا همان مهندسي فاکتورهاي انساني به زواياي مختلف سلامت و بهداشت انسان مي پردازد وکارايي انسان را مورد بررسي قرار مي دهد ، مبلمان وفضاي کار هر شغل ومنسبي در فضاي کار تجهيزات خاصي را نياز دارد، کارکنان بر زيبايي محل کار توجه و دقت کافي دارند ، از آنجائي که افراد از نظر خصوصيات فيزيکي متفاوت اند لذا يک سايز مناسب براي تمايز افراذد وجود ندارد. مبلمان اداري بايد قابل تنظيم باشد به منظور تنظيم ارتفاع سطوح وصندلي ها براي قرار گرفتن در حالتي صحيح مثلا" از نظر نشستن علاوه بر آن تغيير موضعيت ، در طول روز براي جلوگيري از خستگي شديد در تجهيزات اداري توجه به استانداردها ي موجود براي حفظ سلامتي افراد بسيار با اهميت است ، به عنوان مثال انتخاب صندلي و چيدمان سطوح فضاي کار به گونه اي باشد که آسيبهاي وارده برکمر ، دست ها وگردن .. که در اثر نشستن مداوم بر صندلي به وجود مي آيد را به حداقل برساند امروزه کار با کامپيوتر و محيط اداري اجتناب ناپذير است.

چند نمونه در مورد ارگونومي کار با کامپيوتر که امروزه بيشتر وقت کارکنان به آن اختصاص مي يابد شامل موارد زير است.


1.      مانيتور بايد به گونه اي باشد که گردن مستقيم باشد

2.      آرنج ها بايد 90 درجه خم شوند و بازوان به صورت طبيعي در اطراف باز شوند

3.      مچ ها بايد مستقيم باشند ، نه به سمت بالا خم شوند ونه به سمت پائين.

4.      کف پا ها کاملا " بايد روي زمين قرار گيرد ، يا از زير پائي مناسب استفاده شود

5.      صندلي بايد به طور کامل قابل تنظيم باشد، ارتفاع ، تکيه گاه صندلي ، ارتفاع نشيمنگاه و...

6.      براي جا به جايي موس بايد فضاي کافي وجود داشته باشد.

اين تنها بخشي از مسائل مربوط به ارگونومي کار با کامپيوتر است.

(30/may/2009/http://www.labour.gov.on.ca/english/hs/pdf/gl_comp_erg.pdf/COMPUTER ERGONOMICS)

بررسي اصول و معيارهاي بررسي و تخصيص فيزيکي فضاي کاري:

         يکي از مشکلات موجود سازمانها اين است که مديران آنها اغلب مجبورند در محلي که از پيش برايشان ساخته نشده است و با نيازهاي خاص آنها تطابق ندارد. سازمان را استقرار دهند و به نوعي در فضاي محدود و غير مناسب جاي گيرند اين مشکل به دليل محدوديتهاي اقتصادي روز به روز بيشتر مي شود و بنابراين اين ضرورت وجود دارزد که در چگونگي استفاده از امکانات موجود برنامه ريزي دقيق بعمل آيد تا بطور نسبي هم نيازهاي افراد و هم نيازهاي سازمانها تا حدالامکان برآورد شود. يکي از مسائل بررسي گردش کار مي باشد که ممکن است از يک محلي آغاز و به محل ديگر پايان پذيرد ، مسير کار را مي توان به يکي از صورتهاي زير طراحي کرد. تا از رفت وبرگشتهاي غير ضروري و تقاطع خط مسيرهاي کاري جلوگيري شود.

1.      خط مستقيم ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

2.      خط منحني يا نعلي شکل

3.      خط شکسته

4.      شکل «ال » و... (زاهدي ، 1386،229)

که اکنون به بررسي مسير خط مستقيم مي پردازيم.

جريان خطي به وسيله دنباله خطي از عمل هائئ که توليد يا خدمت را مي سازند مشخص مي شوند.براي اعمال جريان خطي محصول بايد به خوبي استاندارد شده باشد و بايد از يک عمل يا محيط کار به ديگري در يک دنباله مشروح جريان يابد. توجه کنيد که کالا يا سرويس دنباله وار از يک انتهاي خط به انتهاي ديگر ايجاد مي شود. عمل هاي جريان خطي گاهي به دو نوع از توليد تقسيم بندي مي شوند. در توليد انبوده و پيوسته معمولا" از شيوه توليد خطي استفاده مي شود. (Schroder /1993/292-295)

نتيجه گيري : با توجه به مواردي که مطرح گرديد و نمونه هايي که ارائه شد و توجه به بهره گيري از شيوه هاي بررسي و تخصيص فضاي مناسب کاري مي توان با بهره گيري از تمام جوانب فضا ، نحوه چيدمان ، ترکيب رنگها ، استفاده از تجهيزات مناسب و کارا محيطي بهره ور و پويا براي کار کنان ايجاد نمود. به هر حال در يک نگاه کلي مي توان هدف از بررسي شرايط وارزيابي محيط کار را نوسازي ؛ بهسازي و ارتقاي وضعيت محيط کار از جهات فني ، سازماني و رواني به سطحي بالا و رسيدن به استانداردهاي مطلوب ايمني و بهداشت ؛ سلامت شغلي و ارگونومي و در آخر افزايش بهره وري وکارائي نيروي انساني دانست.

 

 

منابع :

1.    زاهدي، شمس السادات ( 1386) «تجزيه وتحليل و طراحي سيستم ها(مباني سيستم هاي اطلاعاتي مديريت )»انتشارات دانشگاه علامه طبا طبائي ، تهران ،چاپ هشتم ،223-235

2.    www.ilo.org/public/english/protection/safework/hazardwk/ergono/lighting.pdf/.lighting in the workplace /30/may/2009

3.       office lighting /www.designlights.org/downloads/office_guide.pdf/30/may/2009

4.       Acoustics in the office)/ http://irc.nrc-/30/may/2009)

5.       Workstation design and layout/ http://irc.nrc/30/may/2009

6.       30/may/2009/http://www.labour.gov.on.ca/english/hs/pdf/gl_comp_erg.pdf/COMPUTER ERGONOMICS

7.       Schroder / Roger G ،(1993)«Operations Management Decision Making in the Operations Function» ،   hill book، Singapore ، fourth edition ، 292-300

Linkback: https://irmeta.com/meta/b209/t12742/