۶ نکته مهم برای بیماران دیابتی
اغلب بیماران دیابتی درباره افزایش قند خون و راه های کنترل آن، اطلاعات کافی دارند. ولی تعداد کمی از این بیماران به آثار کاهش قند خون یا هیپوگلیسمی واقف هستند. بنابراین ذکر نکاتی در خصوص این مشکل برای بیماران دیابتی حایز اهمیت است.
۶ نکته زیر از مهم ترین نکاتی هستند که بیماران دیابتی باید درباره افت قند خون خود بدانند:
۱- خطرناک ترین و شایع ترین عارضه تزریق انسولین، کاهش ناگهانی قند خون است.
این عارضه بیشتر در آن گروه از بیماران دیابتی دیده می شود که مقدار انسولین را خودسرانه زیاد می کنند، یا غذا نخورده آن را تزریق می نمایند، و یا بدون کاهش مقدار انسولین، هم زمان با ترزیق آن، ورزش سنگینی انجام می دهند.
مشاهده ی علایم و نشانه های زیر در یک بیمار دیابتی، باید ما را به فکر هیپوگلیسمی بیندازد:
لرزش اندام، احساس مورمور شدن بدن، احساس گرسنگی، اختلال دید، سیاهی رفتن چشم، گزگز، مورمور یا سوزن سوزن شدن دور دهان و لب‌ها، سردرد، عدم تمرکز، تعریق شدید و ناگهانی و سرد، پوست سرد و مرطوب، رنگ پریدگی، لکنت زبان، رفتارهای غیرعادی و غیر منتظره، دوبینی، گاهی هیجان و پُرحرفی، خواب آشفته و کابوس، گاهی شکم درد، گاهی بروز حرکات تهاجمی (در جوانان)، گاهی تشنج ناگهانی (در کودکان)، اختلال حواس و فراموشی (در سالمندان) و بالاخره بی هوشی و اغما و حتی مرگ (مرگ در صورتی است که به علایم هشداردهنده توجه نکنید).
خوشبختانه تمامی این علائم برگشت پذیر هستند و با مصرف قند، یا آب قند، یا هر ماده ی شیرینی به سرعت برطرف می شود.
اگر مریض بی هوش نبود، اولین اقدام نجات بخش، خوراندن آب میوه شیرین، آب قند، چند حبه قند و یا هر نوع خوردنی یا نوشیدنی شیرینی است که در دسترس باشد. البته نوشیدنی شیرین، بهتر است.
۲- اقدام فوری و نجات‌بخش برای بیماری که بی هوش شده است، تزریق سرم قندی است؛ یعنی تزریق داخل وریدی ۲۵ میلی لیتر سرم گلوکز ۵۰ درصد (هیپرتونیک) در ظرف دو دقیقه است که تا ۵۰ میلی لیتر هم قابل افزایش است. این تمهید درمانی در اکثر موارد موثر بوده و بیمار ظرف چند دقیقه، چشم هایش را باز می کند و نجات می یابد. ولی اگر لازم باشد می توان از گلوکاگون در بیمارستان ها یا مراکز اورژانس استفاده نمود. کمتر اتفاق می افتد که در منزل یا مراکز درمانی، سرم قندی نباشد، اما گلوکاگون باشد. لذا اولین اقدام درمانی، تزریق سرم قندی می باشد.
اگر به هر دلیل سرم قندی یا گلوکاگون در دسترس نبود و بیمار همچنان در حال بی هوشی بود، ناچارا برای نجات جان بیمار، باید هر ماده یا محلول شیرینی، مانند شربت قند، یا محلول عسل در نیم لیتر آب گرم را به صورت تنقیه وارد بدن بیمار کرد. باید خاطرنشان کرد که خوراندن یا نوشاندن هر ماده‌ای به بیمار در حال اغما و بی هوشی که نمی تواند چیزی را ببلعد، خطرناک است و ممکن است وارد ریه ی او شود و بیمار را خفه کند. ضمنا، تنقیه یک روش سنتی و قدیمی است و امروزه قرص های گلوکز وجود دارد که در آب حل می شود.
۳- اگر بیمار دیابتی در حال اغما باشد و هیچ وسیله ای هم وجود نداشته باشد که بفهمیم آیا او دچار هیپوگلیسمی (کاهش قند خون) شده است یا هیپرگلیسمی (افزایش قند خون) ، باید فرض را بر کاهش قند خون بگذاریم و قبل از آن که دیر شود، سرم قندی به او تزریق کنیم.
اگر تشخیص درست باشد، بیمار به هوش می آید و چشم هایش را باز می کند و اگر تشخیص درست نباشد، باز هم اتفاق بدی نمی افتد و فقط کمی به قند خون بیمار اضافه می شود که چندان تاثیری در سرنوشت او نخواهد داشت.
۴- در افراد مسن، علایم و نشانه های افت قند خون، ضعیف تر و گاهی گمراه کننده است. دیده شده است که یک بیمار سالمند مبتلا به دیابت، نیمه های شب دچار افت قند خون (هیپوگلیسمی) شده و به اغما فرو رفته و سرانجام به مرگ وی انجامیده است، زیرا اطرافیان او تصور می کرده اند که بیمار خواب است و دیر بیدار می شود! علت این پدیده آن است که واکنش های افت قند خون در سالمندان، ضعیف است، یعنی در جوانان علائمی مانند تپش قلب ، لرزش، تند شدن ضربان نبض و عصبانیت دیده می شود، در حالی که در افراد مسن علائمی مانند سردرد، دوبینی، رخوت، لکنت زبان، اختلال حواس، فراموشی و بالاخره تشنج و اغما و حتی مرگ (اگر درمان نشود) جلب توجه می کند و همان طور که می دانیم این علائم در یک سالمند غیر دیابتی و حتی سالم هم ممکن است بی اهمیت تلقی شود و مورد غفلت قرار گیرد. لذا در تعیین دوز انسولین در سالمندان نباید دست و دل باز بود، بلکه بهتر است کمی خست داشته باشیم، یعنی نباید مقدار انسولین را زیاد کرد، بلکه بهتر است حتی آن را کمتر تزریق کرد.
۵- گاهی دیده شده است که برخی جوانان، نوجوانان و میانسالان دیابتی در دریا غرق شده‌اند و اطرافیان او تصور می کرده اند به علت عدم آشنایی به فن شنا غرق شده است، در حالی که تزریق انسولین قبل از شنا و فعالیت بدنی شدید حین شنا و هیپوگلیسمی بعد از آن موجب مرگ او شده است؛ و یا دیده شده که یک جوان دیابتی، به کوه رفته و سقوط کرده است و فقط به این دلیل بوده که دوز انسولین را قبل از کوهنوردی کم نکرده و یا به اندازه کافی غذا نخورده، لذا دچار هیپوگلیسمی و سقوط از کوه شده است.
۶- بیمار دیابتی که دارو مصرف می‌کند، نباید بدون همراه داشتن کمی ماده قندی (مثل شیرینی یا آب نبات) با خود، از منزل خارج شود. غفلت از این اقدام ساده در بسیاری از موارد، منجر به مرگ بیمار شده است. همان قندی که موجب بروز این همه مشکلات و عوارض در بیماری دیابت می شود، هنگام هیپوگلیسمی (افت قند خون) نجات بخش بیمار است.
این نکته را تمامی بیماران دیابتی باید آویزه ی گوش خود کنند که افزایش قند خون به پزشک و بیمار فرصت کافی می دهد تا اقدامی برای بهبود حال او انجام دهند؛ مثلا مقدار انسولین را زیادتر کنند، بیمار را بستری کنند و زیر نظر بگیرند. ولی کاهش ناگهانی قند خون (هیپوگلیسمی) چنین فرصتی را به بیمار نمی دهد و در اینجا اتلاف وقت اصلا جایز نیست.
کارتی برای تمام بیماران دیابتی
روی کارت مخصوص بیماران دیابتی، عبارات زیر نوشته شده است:
“من دیابت دارم. اگر هوشیار بودم، ولی حالم بد بود، مقداری ماده ی شیرین یا آب قند به من بخورانید. اگر بی هوش بودم، لطفا فورا آمبولانس خبر کنید و مرا به نزدیک ترین مرکز درمانی برسانید. نام من / نشانی من / تلفن / نام پزشک معالج / نشانی / تلفن”
همین چند کلمه ی ساده که روی یک کارت نوشته شده، توانسته است در گوشه و کنار دنیا، جان بسیاری از بیماران دیابتی را نجات دهد.
تمام بیماران دیابتی، به ویژه آنهایی که از انسولین استفاده می کنند، باید یک کارت مخصوص دیابت، یا یک گردن‌بند، یا پلاک، یا دستبند پلاک دار با خود همراه داشته باشند که روی آن، تمام اطلاعات بالا قید شده باشد.
دکتر منوچهر جزایری - فوق تخصص غدد
Linkback: https://irmeta.com/meta/b827/t4478/
اشتراک و بوک مارک کردن این تاپیک در شبکه های اجتماعی
۲۸ آبان ۱۳۸۹ - ۲۲:۰۲:۱۲