نگاهي به رشد اجتماعي
رشد اجتماعي انسان از آغاز تولد امري حياتي و مورد توجه از ديدگاه دانشمندان , روان شناسان , جامعه شناسان  وعلماي دين و از همه مهمتر و جدي تر در کلام خدا و ائمه معصومين و صاحب نظران الهي مي باشد. اما در اين مجموعه به طور خلاصه بيشترين تشريح در دوره ي مهم و حياتي نوجواني است. سنيني که از 12 -11 سالگي تا 20 - 21 سالگي توسط متخصصان ذيربط لحاظ  شده است.
براي ورود به مبحث مربوط به رشد اجتماعي , ابتدا گذري بر دنياي پرحرارت نوجواني خواهيم داشت و پس از آن به رشد مذکور اشاره خواهد شد و در ادامه برخي از آسيب ها و اختلال هاي مربوط به اين دوره مي پردازيم.
براي  اين که بتوانيم به اختصار به اين مبحث بپردازيم هم در رشد رواني اجتماعي با محور قراردادن هويت يابي در سنين نوجواني و هم در بعد آسيب ها و اختلالات نوجواني بحران هويت به عنوان محور بحث مورد مداقه قرار مي گيرد.
مهمترين نظريه در ارتباط با رشد اجتماعي به ديدگاه اريک اريکسون بر مي گردد که بدان اشاره مي شود . همچنين در بحث آسيب ها به دو پژوهش که در سالهاي اخير در مورد نوجوانان ايراني انجام شده است اشاره مي شود.

گذري بر دنياي کودکي
  رشد اجتماعي از آغاز ارتباط کودک با اطرافيانش آرام آرام شروع که ابتدا با والدين و نزديکان و بعد ها با اجتماع و ديگران نشان داده مي شود.
  نوع ارتباط اجتماعي کودکان بستگي به نوع زندگي , رفتار و عکس العمل هاي والدين و پس از آن مدرسه و اجتماع دارد.
  روابط کودک با آشناها,  روابط کودک با دوستان و همکلاسي ها و روابط کودک با اجتماع قابل توجه است.
  اريکسون هريک از مراحل زندگي و رشد را نوعي تعارض مي داند که به صورت منفي و مثبت نشان داده مي شود.
  رفتارهاي مثبت اجتماعي کودکان , ابتدا با لبخند و بعدها به صورت روابط اجتماعي با گروه همسالان ظهور مي کند.
  رفتار هاي منفي اجتماعي کودکان به صورت اخم , گوشه گيري , ترس و اضطراب بروز مي کند.
  پس از گذراندن دوران کودکي آرام آرام وارد مرحله ي نوجواني , بلوغ و موقعيت خاص اين سنين مي شود.

ويژگي ها و خصوصيات نوجوانان
  نوجوانان از نظر بدني دگرگوني , تغييرات و تحول بزرگي را متقبل مي شوند. از نظر فرهنگي اجتماعي تابع شرايط محيطي هستند, فکر مي کنند همه چيز را مي دانند ولي خامند احساس و هيجان بر تعقل آنها غلبه دارد.
  در تخيلات و روياها زندگي مي کنند. علاقه شديد به ايجاد ارتباط با همسالان دارند. آمادگي پذيرش مسئوليت هاي خانوادگي و اجتماعي با هم توام است. فشارهاي رواني زيادي را متحمل مي شوند. برخي ويژگي هاي نوجوان , رشد و قد و وزن سريع داراي اخلاق , عرفان و معنويت , فداکار و مبارزه طلب , ياس در مقابل ناکامي , آراستگي و خود کشفي, گرايش به جنس مخالف , مسئوليت پذير , همدردي با ديگران , عصبي شدن , نوسان هيجانات و گاه تناقض.

اجتماعي شدن لازمه ي دنياي نوجواني
1- استقلال 2- رفتار جنسي  3- هماهنگي با همسالان  4- عشق در دوران نوجواني
استانلي هال : دوران بلوغ و نوجواني را دوران طوفان وفشار مي نامد.
روسو: اين دوره از مراحل زندگي را تولد مجدد معرفي مي کند.
دبس : تغييرات در دوران بلوغ کل شخصيت نوجوان را در بر مي گيرد و به اشکال مختلف بروز مي کند.
1- به سرعت جنبه انفعالي و عاطفي شخصيت گسترش مي يابد و کل شخصيت فرد را در بر مي گيرد.
2- افق فکري از طريق علاقه و رغبت گسترش مي يابد.
3- حيات رواني که در رفتار و اعمال فرد بروز مي کند دروني مي شود.
4- رفتار نوجوان به سرعت فردي و شخصي مي شود.

نيازهاي نوجوانان
نياز به محبت در نوجواني
1 -محبت به همسالان همجنس ( رفاقت )
2 -محبت به جنس مخالف  ( ازدواج)
3- محبت به نوع بشر( نوع دوستي )
مباني معرفت شناسي علمي فرزند
شناخت نيازهاي اساسي , با هدف تامين آرامش روحي رواني .
شناخت استعدادهاي اصلي, با هدف هدايت آن در مسير مطلوب.
شناخت علاقه ها و گرايشها, با هدف نفوذ در عمق شخصيت.
شناخت ويژگي هاي رشد , با هدف تغيير رفتار هنجار از ناهنجار .
شناخت ضعفها و کاستي ها, با هدف ياري به فرد براي غلبه بران ها.
بسياري از نيازها کودکان و نوجوانان مانند استقلال , دوست يابي, بازي, تفريح, آموزش ها, وغيره مورد توجه است که بدان نمي پردازيم.
دوست يابي يکي از مهمترين نيازهاي نوجوانان در اين سنين است. نياز نوجوان به تعلق داشتن او به سوي گروه , اجتماع, هم سن و سالهايش مي کشاند هرچند اين وضعيت از قبل شروع مي شود ولي در اين سنين به اوج مي رسد.
پذيرش مسئوليت هاي اجتماعي  , مشارکت داشتن در نقش هاي اجتماعي و سازنده , استقلال , تمايل به قرار گرفتن در گروهها , دسته ها و ساير مجامع در نوجوانان تقويت مي شود.
استولز در تحقيقاتي نشان داد 8 درصد پسران به خاطر کوتاه بودن قد خود احساس حقارت مي کنند و 13 درصد دختران به خاطر بلند بودن قد خود دچار افسردگي مي شوند.

مراحل هشت گانه رشد اجتماعي اريکسون
اريک اريکسون مراحل رشد خود را با نام هشت مرحله زندگي انسان به شرح ذيل ارائه کرد. که 4 مرحله ي اول مربوط به کودکي , مرحله ي پنجم مختص دوران نوجواني و مرحله ي آخر مربوط به جواني , ميانسالي و پيري است که به شرح ذيل مي باشد:
1- مرحله  اول : اعتماد در برابر عدم اعتماد که تا پايان سال اول زندگي .
2- مرحله دوم : خود مختاري در برابر شک و شوم که از سال دوم تا سوم مي باشد.
3- مرحله سوم : ابتکار در برابر احساس گناه که از سال سوم تا ششم مي باشد.
4- مرحله چهارم : کارايي در برابر احساس حقارت که از سال ششم تا دوازدهم مي باشد.
5- مرحله پنجم : هويت در برابر سردرگمي نقش که از سال دوازدهم تا سال بيستم مي باشد.
6- مرحله ششم : صميميت در برابر کناره گيري که از سال بيستم تا سي ام مي باشد.
7- مرحله هفتم : زايندگي در برابر درخود فرورفتگي که از سال چهلم تا شصت و پنجم مي باشد.
8- مرحله هشتم : تماميت ( انسجام خود) در برابر نا اميدي که از شصت و پنج سالگي به بعد مي باشد.

هويت
هويت عبارت است از افتراق و تميزي که فرد بين خود و ديگران مي گذارد. هويت شخصي فرد يک سازه و ساختار رواني اجتماعي است.
گلاسر معتقد است هويت هرفردي 2 گروه است
1- هويت توفيق
2- هويت شکست .
در هنگام بحران هويت دچار اضطراب مي شود و اشکال در سازگاري دارد.
در بحران هويت نوجوان به چند مساله بيش از ديگر مشکلات دچار ترديد و شک مي شود که عبارتند از :
1- اهداف بلند مدت  2- انتخاب شغل  3- الگوهاي رفاقت 4- رفتار و تمايلات جنسي 5- تشخيص مذهبي 6- نظام ارزش هاي اخلاقي 7 -تعهد گروهي 8- نگرش و ديد منفي نسبت به خود 9- اختلال در تنظيم وقت 10 نداشتن روحيه تلاش و فعاليت .
هويت يابي
به عقيده اريکسون عمده ترين تکليف يک نوجوان حل بحران هويت در برابر سردرگمي نقش است. تصميم درمورد شغل , اينده , زندگي , گاه سردرگمي ممکن است تا 30 سالگي ادامه يابد. يکي از شيوه هاي اجتناب از سردرگمي و ابهام هويت , پيوستن به گروه ها و دارو دسته ها و ... مي باشد. سن 12 تا 18 سالگي از نظر اريکسون زمان شکل گيري هويت است.
وفاداري در اين سن و احساس تعهد نسبت به سلوک خاص , اعتقاد و مذهب و ... اهميت پيدا مي کند. در اين دوره , فرد بايد خود را بيابد, يعني خويشتن يابي.

---

برگرفته از:  - روزنامه مستقل سراسري صبح ايران(پنجشنبه تاریخ 1387/02/12)

Linkback: https://irmeta.com/meta/b376/t849/