دادن مسئولیت به کودک باید طوری باشد که نتیجه آن افزایش اعتماد به نفس او باشد
«انسان با سختی زاییده شده است»
حتما شما هم تا به حال این جمله را شنیده اید. این جمله ممکن است کمی تکراری به نظر برسد اما آیا تاکنون فکر کرده اید که اگر سختی ها نبود، انسان هرگز به پیشرفت و نوآوری، خلاقیت و کارآمدی نمی رسید؟ در نتیجه دشواری هاست که انسان قادر است توانایی هایش را بشناسد و از آن ها نهایت بهره را ببرد. دشواری ها نه فقط زندگی عادی انسان بلکه شخصیت و روح و روان او را تحت تاثیر قرار می دهد و او را برای هرچه فعال تر ، آماده تر و پخته تر شدن در ادامه زندگی آماده می کند.
اگر می خواهید درباره تاثیر سختی ها در روح و روان انسان بیشتر بدانید و از بروز مشکلات در زندگی به نفع خود استفاده کنید توصیه می کنیم ادامه مطلب را با دقت مطالعه کنید.
دکتر فاطمه زرگر، روان شناس بالینی در این باره به خراسان می گوید: مواجهه با سختی ها و ناکامی ها دو لبه داشته و تبعات مثبت و منفی همزمان دارد. ناکامی ها و مواجهه با واقعیت های اجتماعی همواره در رشد واقعیت سنجی که یک مولفه مهم در رشد و تکامل شخصیت است، موثر هستند. از طرفی مواجهه با ناکامی ها باید در شرایطی اتفاق بیفتد که فرد حمایت عاطفی و اجتماعی دریافت کند. زیرا اگر فرد شرایط دشوار را به تنهایی و به کرات تجربه کند و هیچ گونه حمایت عاطفی و اجتماعی دریافت نکند، در شکل گیری شخصیت دچار مشکل خواهد شد.
به نظر می رسد بهترین راه برای مواجهه با سختی ها و مشکلات این است که فرد آمادگی مواجهه با آن ها را داشته باشد و این امر میسر نمی شود مگر این که والدین از کودکی بچه ها را برای رو به رو شدن با دشواری ها و ناکامی ها و واقعیت ها متناسب با توانایی های آنان آماده کنند. یکی از مهم ترین راهکارها وضع قانون و قاعده در خانواده است به نحوی که اگر کسی از قانون تخطی کرد، عقوبت آن را ببیند. اما باید توجه کرد که دشواری، سختی و ناکامی باید به نحوی باشد که فراتر از تحمل آن ها نباشد و طوری تعیین شود که پس از یک تلاش معقول به نتیجه منطقی برسند.
بهتر است تجارب اولیه کودک طوری باشد که احتمال موفقیت اش بیش از شکست باشد. وقتی کودک موفق می شود باید تشویق شود این تشویق ها در ابتدا بیرونی است و سپس او یاد می گیرد در ازای موفقیت به خودش پاداش دهد. زمانی که شکست می خورد، هرگز نباید شخصیت کودک را مورد سوال و سرزنش قرارداد، بلکه باید عملکرد او را بررسی کنیم و پیشنهاد یا انتقاد سازنده ای که داریم ارائه دهیم. هم چنین دادن مسئولیت به کودک باید طوری باشد که نتیجه آن افزایش اعتماد به نفس او باشد. باید به او کمک کرد که باورها و شناخت های نادرستی را که نسبت به خود دارد، اصلاح کند. معلمان که نقش مهمی در استخراج توانایی های کودک دارند، در این زمینه می توانند بسیار مثمرثمر باشند.
تنبیه شدن، احساس گناه کردن و مورد تمسخر دیگران قرار گرفتن باعث می شود شخصیت کودک تحت تاثیر قرار گرفته و از آن چه مطلوب اوست دور شود.
این روان شناس بالینی درباره این که تاثیر پشت سر گذاشتن سختی ها چقدر می تواند سلامت روان فرد را تحت الشعاع خود قرار دهد می گوید: اولین تاثیری که پشت سر گذاشتن یک ناکامی بر روان فرد می گذارد این است که احساس کنترل فردی را افزایش می دهد. فرد احساس می کند توانایی تصمیم گیری دارد و برای رسیدن به نتیجه مطلوب می تواند اقدام موثر انجام دهد. این قدرت را دارد که از نتایج نامطلوب اجتناب کند و از طرفی عزت نفس وی بالا می رود.
عزت نفس برآوردی است که فرد از خود و توانایی هایش دارد وقتی احساس خود ارزشمندی و توانمندی به انسان دست دهد بهتر می تواند در موقعیت های مختلف واکنش نشان دهد،از چنین منظری مشکلات و سختی ها نه تهدید بلکه نوعی چالش و مبارزه و رقابت است که فرد از آن استقبال می کند این دیدگاه به افزایش اعتماد به نفس فرد می انجامد. به این ترتیب مجموعه باورهایی که فرد درباره توانایی های خود دارد گسترده تر می شود و او می داند حال با پشت سر گذاشتن چالش ها و سختی ها توانایی رویارویی با مشکلات بزرگ تری را دارد.
سختی ها باعث می شود احساس کارآیی شخصی بالا برود. یعنی اعتقاد به این که می توانیم آن چه را می خواهیم به دست آوریم. کارآیی شخصی مبتنی بر مشاهدات قبلی فرد از فعالیت های خود است. فردی که با محاسبات خود تعداد موفقیت هایش بیش از شکست بوده احساس خود ارزشمندی و کفایت می کند و بهتر خواهد توانست از پس مشکلات برآید. به گفته دکتر زرگر یکی دیگر از ویژگی های زیربنایی که فرد در مواجهه با مشکلات و سختی ها می تواند از آن به نفع خود استفاده کند و در جلوگیری از انحرافات نقش مهمی دارد، مقاوم شدن یا سرسختی به خرج دادن است.
سرسختی خود دارای ۳ مولفه «کنترل، تعهد و مبارزه طلبی»است. کنترل، مرحله ای است که فرد احساس می کند می تواند بر رخدادهای زندگی اثر بگذارد و از طرفی به علت اهداف مهمی که دارد در رخدادها و اتفاقات مشارکت می کند و به همین علت تعامل اجتماعی بالایی دارد.
در مبارزه طلبی نیز فرد از چالش ها نه به عنوان یک تهدید بلکه به عنوان زمینه ای برای رشد استفاده می کند.
هم چنین فردی که موفق شده سختی ها را با موفقیت پشت سر بگذارد می تواند به طرز صحیحی عللی را که باعث رخ دادن وقایع پیرامونش شده شناسایی کند.
به این فرآیند در روان شناسی «اسناددهی» می گویند. اسناددهی به ۳ شکل درونی- بیرونی، دائم و موقت و کلی- اختصاصی رخ می دهد. در اسناددهی درونی فرد موفقیتی را که به دست آورده حاصل تلاش خود می بیند و وقتی شانس و اقبال را در موفقیت خود دخیل می بیند در واقع از اسناددهی بیرونی استفاده می کند.
از طرف دیگر ممکن است فرد مشکلات را همواره با خود ببیند و احساس کند شکست دائم با اوست در صورتی که باید بداند شکست موقت است و امری پایدار و همیشگی نیست. ممکن است فردی تصور کند کل زندگی اش با شکست همراه بوده و اگر جایی شکست می خورد تمام زندگی اش تحت تاثیر آن شکست قرار گرفته است در حالی که فرد باید بپذیرد فقط در بعضی جهات مشکل دارد و شکست می خورد نه در تمام زندگی.«افرادی که سختی ها را به طریق مناسبی پشت سر می گذارند به درستی به دنبال علت وقایع در زندگی خود می گردند و موفقیت هایشان را درونی، دائمی و کلی می بینند»، آن ها می دانند که موفقیت هایشان حاصل تلاش خودشان است می توانند به طور دائم تلاش کنند و نتیجه موفقیت آمیز آن را ببینند و معتقدند می توانند در ابعاد مختلف زندگی موفق باشند و در مقابل شکست ها را بیرونی، موقت و اختصاصی می بینند و از آن ها به عنوان پلی برای رسیدن به موفقیت استفاده می کنند.
دکتر زرگر درباره وجود دیدگاه های غیرمنطقی درباره سختی ها می گوید:هم کسانی که همیشه دچار سختی ها و مصیبت های مکرر می شوند و هم کسانی که تجربه سختی و دشواری را پشت سر نگذاشته اند ممکن است دیدگاه های غیرواقع بینانه و غیرمنطقی نسبت به زندگی و دنیای اطراف پیدا کنند و ارزیابی صحیحی از استرس ها و موقعیت های دشوار نخواهند داشت. این باور ریشه ای که هرگز نمی توانم مشکلات را با موفقیت پشت سر بگذارم و تلاش نکردن برای بهبود شرایط از نگرش غیرواقع بینانه و غیرمنطقی به زندگی ناشی می شود که در صورت مواجهه صحیح با دشواری ها می تواند اصلاح شود.
تلاش برای کسب حمایت اجتماعی، افزایش مهارت حل مسئله، بالا بردن خودآگاهی فردی، افزایش قدرت همدلی، قدرت بازداری و خویشتن داری از دیگر راهکارهایی است که فرد می تواند با آن از سختی ها و دشواری های موجود در زندگی برای رشد و تکامل استفاده کند.
● بهترین راه برای مواجهه با سختی ها
بهترین راه این است که فرد آمادگی مواجهه با مشکلات را داشته باشد و این امر میسر نمی شود مگر این که والدین از کودکی بچه ها را برای رو به رو شدن با دشواری ها و ناکامی ها و واقعیت متناسب با توانایی های آنان آماده کنند. افرادی که سختی ها را به طریق مناسبی پشت سر می گذارند به درستی به دنبال علت وقایع در زندگی خود می گردند و موفقیت هایشان را درونی، دائمی و کلی می بینند.
عظیمی مروی
روزنامه خراسان ( khorasannews.com )
Linkback: https://irmeta.com/meta/b376/t3962/