نویسنده موضوع: فرآیند عملیات حسابداری تصفیه (دفعات بازدید: 7133 بار)

محمد ابراهیم کلوب · « : ۱۳ شهریور ۱۳۹۳ - ۲۰:۵۱:۵۳ »

فرآیند عملیات حسابداری تصفیه

1- چنانچه هیئت تصفیه نسبت به وصول و فروش دارائیها به صورت تدریجی اقدام نماید یک حساب سود یا زیان تصفیه در دفاتر افتتاح شده به تدریج که دارائیهای غیر نقد وصول یا فروخته می شود حساب بانک معادل وجوه دریافتی بدهکار، ارزش دفتری دارائیها ی غیر نقد بستانکار، تفاوت بین مبلغ وصولی و دفتری دارائیهای وصول و فروخته شده به حساب سود یا زیان تصفیه منظور می شود.

2- چنانچه در موقع پرداخت بدهیها هیئت تصفیه مبلغی کمتر یا بیشتر نسبت به ارزش دفتر بدهیها پرداخت نماید تفاوت به حساب سود و زیان تصفیه منتقل می شود.

3- هزینه های مربوط به دوران تصفیه نیز معادل مبلغ پرداختی حساب سود یا زیان تصفیه بدهکار، و حساب بانکی بستانکار می شود.

4- حساب اندوخته ها، سود انباشته و مانده سایر حسابها به استثناء حساب سرمایه سهام به حساب سود یا زیان تصفیه منظور می شود.

5- مانده حساب سود یا زیان تصفیه به نسبت، به حساب سرمایه سهام انتقال و معادل ارزش دفتری هر سهم به دارندگان آن وجوه نقد پرداخت می گردد.

مثال – ترازنامه شرکت تعاونی الف در 29/12/87 به شرح زیر است:

وجه نقد 1500 ریال - ح دریافتنی 5200 ریال - ذخیره مطالبات مشکوک الوصول 200 ریال - موجودی کالا 4000 ریال - ساختمان 3000 ریال- استهلاک انباشته 1000 ریال - وسایط نقلیه 2500 ریال - استهلاک انباشته 500 ریال - ح پرداختنی 3500 ریال - تسهیلات بلند مدت پرداختنی 2000 ریال - سرمایه 4000 ریال- اندوخته قانونی 1000 ریال - سایر اندوخته ها 1500 ریال - سود انباشته 2500 ریال

طبق رعایت کلیه موارد قانونی انحلال شرکت با اکثریت آراء به تصویب رسیده، عملیات تصفیه به شرح زیر است:

1- وصول کل مطالبات به مبلغ 5100 ریال

2- کل موجودی کالا به مبلغ 4500 ریال فروخته شد

3- ساختمان به مبلغ 3500 ریال به فروش رسید

4- وسایط نقلیه به مبلغ 1200 ریال به فروش رسید

5- بدهیها به کسر 3200 ریال (ح پرداختنی) پرداخت گردید

6- تسهیلات بلند مدت به علاوه بهره (سود تضمین شده) ثبت نشده جمعاً به مبلغ 2100 ریال تسویه گردید

7- هزینه های تصفیه بالغ بر 800 ریال پرداخت گردید

8- مبلغ 400 ریال بابت بازخرید کارکنان پرداخت گردید

ثبت های مربوط به تصفیه به قرار زیر است:

1- وجوه نقد 5100

ذخیره م م 200

(مطالبات مشکوک الوصول)

ح دریافتنی 5200

سود یا زیان تصفیه 100

وصول کل مطا لبات به مبلغ 5100 ریال

2- وجوه نقد 4500

موجودی کالا 4000

سود و زیان تصفیه 500

فروش کل موجودی کالا به مبلغ 4500 ریال

3- وجوه نقد 3500

استهلاک انباشته ساختمان 1000

ساختمان 3000

سود یا زیان تصفیه 1500

فروش ساختمان به مبلغ 3500 ریال

4- وجوه نقد 1200

استهلاک انباشته وسایط نقلیه 500

سود یا زیان تصفیه 800

وسایط نقلیه 2500

فروش وسایط نقلیه به مبلغ 1200 ریال

5- ح پرداختنی 3500

وجوه نقد 3200

سود یا زیان تصفیه 300

پرداخت بدهیها به کسر 3200 ریال

6- تسهیلات بلند مدت پرداختنی 2000

سود یا زیان تصفیه 100

وجوه نقد 2100

تسویه تسهیلات بلند مدت بعلاوه بهره ثبت نشده جمعاً به مبلغ 2100 ریال

7- سود یا زیان تصفیه 800

وجوه نقد 800

پرداخت هزینه های تصفیه بالغ بر 800 ریال

8- سود یا زیان تصفیه 400

وجوه نقد 400

پرداخت مبلغ 400 ریال بابت باز خرید کارکنان

9- اندوخته قانونی 1000

سایر اندوخته ها 1500

سود انباشته 2500

سود یا زیان تصفیه 5000

10- سود یا زیان تصفیه 5300

سرمایه 5300

11- سرمایه 9300

وجوه نقد 9300

Linkback: https://irmeta.com/meta/b277/t18519/

tali_1367

متن حاضر برگرفته از کتاب مجموعه قوانین و مقررات کشور در حوزه مالی (به اهتمام رسول دشتی و مهدی رضایی و علی اکبر دشتی) است. در متن حاضر تلاش شده است بخشی از آنچه مدیران تصفیه باید قبل از پذیرش مسوولیت امر تصفیه بدانند بر اساس قوانین (قانون مالیات‌های مستقیم، قانون تجارت، قانون ابزارها و نهادهای مالی) و مقررات مربوطه (بخشنامه‌های مالیاتی) مطرح شود.

ماموریت اداره و مدیریت شرکت‌ها در دوران فعالیت آنها با هیات مدیره است مدت ماموریت مزبور با ایجاد شرایط انحلال برای شرکت، خاتمه می‌یابد و از آن پس این مسوولیت با مدیر یا مدیران تصفیه خواهد بود. در زمانی که شرکت منحل می‌شود تا زمان ختم تصفیه اصطلاحا شرکت در حال تصفیه است. به‌موجب مفاد ماده 212 اصلاحیه قانون تجارت مدیران تصفیه نماینده‌ شرکت در حال تصفیه بوده و کلیه‌ اختیارات لازم را به منظور امر تصفیه حتی از طریق طرح دعوا و ارجاع به داوری و حق سازش دارند. امر تصفیه با مدیران شرکت است مگر آن‌که اساسنامه‌ شرکت یا مجمع عمومی فوق‌العاده‌ای که رای به انحلال می‌دهد ترتیب دیگری مقرر داشته باشد.
از تاریخ تعیین مدیر یا مدیران تصفیه، اختیارات مدیران شرکت خاتمه یافته و تصفیه شرکت شروع می‌شود. مدیران تصفیه باید کلیه‌ اموال و دفاتر و اوراق و اسناد مربوط به شرکت را تحویل گرفته بلافاصله امر تصفیه شرکت را عهده‌دار شوند. در مدت تصفیه دعوت مجامع عمومی در کلیه‌ موارد به عهده‌ مدیران تصفیه است و مقررات راجع به دعوت و تشکیل مجامع عمومی و شرایط حد نصاب و اکثریت مجامع مانند زمان قبل از انحلال باید رعایت شود و هر گونه دعوتنامه و اطلاعیه‌ای که مدیران تصفیه برای صاحبان سهام منتشر می‌کنند باید در روزنامه‌ کثیرالانتشاری که اطلاعیه‌ها و آگهی‌های مربوط به شرکت در آن درج می‌شود، انتشار یابد.
شرکت سهامی در موارد زیر منحل می‌شود:
۱- وقتی که شرکت موضوعی را که برای آن تشکیل شده است انجام داده یا انجام آن غیرممکن شده باشد.
۲- در صورتی که شرکت برای مدت معین تشکیل و آن مدت منقضی شده باشد؛ مگر اینکه مدتی قبل از انقضا تمدید شده باشد.
۳- در صورت ورشکستگی.
۴- در هر موقع که مجمع عمومی فوق‌العاده‌ صاحبان سهام به هر علتی رأی به انحلال شرکت بدهد.
۵- در صورت صدور حکم قطعی دادگاه.(به‌موجب مفاد ماده199 اصلاحیه قانون تجارت)
در موارد زیر هر ذی‌نفع می‌تواند انحلال شرکت را از دادگاه بخواهد:
۱- در صورتی که تا یک سال پس از به ثبت رسیدن شرکت هیچ اقدامی برای انجام موضوع آن صورت نگرفته باشد و نیز در صورتی که فعالیت‌های شرکت در مدت بیش از یک سال متوقف شده باشد.
۲- در صورتی که مجمع عمومی سالانه برای رسیدگی به حساب‌های هر یک از سال‌های مالی تا ده ماه از تاریخی که اساسنامه معین کرده است، تشکیل نشده باشد.
۳- در صورتی که سمت تمام یا بعضی از اعضای هیات مدیره و همچنین سمت مدیر عامل شرکت طی مدتی افزون بر شش ماه بدون متصدی مانده باشد.(به‌موجب مفاد ماده201 اصلاحیه قانون تجارت)
شرکت به محض انحلال در حال تصفیه محسوب می‌شود و باید در دنبال نام شرکت همه جا عبارت «در حال تصفیه» عنوان شود و نام مدیر یا مدیران تصفیه در کلیه‌ اوراق و آگهی‌های مربوط به شرکت قید شود. (به‌موجب مفاد ماده 206اصلاحیه قانون تجارت)
نشانی مدیر یا مدیران تصفیه‌ همان نشانی مرکز اصلی شرکت خواهد بود؛ مگر آنکه به موجب تصمیم مجمع عمومی فوق‌العاده یا حکم دادگاه نشانی دیگری تعیین شده باشد. (به‌موجب مفاد ماده 207اصلاحیه قانون تجارت)
تا خاتمه امر تصفیه‌، شخصیت حقوقی شرکت برای انجام امور مربوط به تصفیه باقی خواهد ماند و مدیران تصفیه موظف به خاتمه دادن کارهای جاری و اجرای تعهدات و وصول مطالبات و تقسیم دارایی شرکت هستند و هر گاه برای اجرای تعهدات شرکت معاملات جدیدی لازم شود مدیران تصفیه انجام خواهند داد. (به‌موجب مفاد ماده 208اصلاحیه قانون تجارت)
مدت ماموریت مدیر یا مدیران تصفیه نباید از دو سال تجاوز کند. اگر تا پایان ماموریت مدیران تصفیه، امر تصفیه خاتمه نیافته باشد مدیر یا مدیران تصفیه باید با بیان دلایل و جهات خاتمه نیافتن تصفیه امور شرکت، مهلت اضافی را که برای خاتمه دادن به امر تصفیه لازم می‌دانند و تدابیری را که به منظور پایان دادن به امر تصفیه در نظر گرفته‌اند به اطلاع مجمع عمومی صاحبان سهام رسانیده، تمدید مدت ماموریت خود را خواستار شوند. (به‌موجب مفاد ماده 214اصلاحیه قانون تجارت)
مادام که امر تصفیه خاتمه نیافته است مدیران تصفیه باید همه‌ساله مجمع عمومی عادی صاحبان سهام شرکت را با رعایت شرایط و تشریفاتی که در قانون و اساسنامه پیش‌بینی شده است دعوت کرده، صورت دارایی منقول و منقول، و ترازنامه و حساب سود و زیان عملیات خود را به ضمیمه گزارشی حاکی از اعمالی که تا آن موقع انجام داده‌اند به مجمع عمومی یادشده تسلیم کنند. (به‌موجب مفاد ماده 217اصلاحیه قانون تجارت)
آن قسمت از دارایی نقدی شرکت که در مدت تصفیه مورد احتیاج نیست بین صاحبان سهام به نسبت سهام تقسیم می‌شود به شرط آنکه حقوق بستانکاران ملحوظ و معادل دیونی که هنوز موعد تادیه آن نرسیده است موضوع شده باشد. (به‌موجب مفاد ماده 219اصلاحیه قانون تجارت)
پس از ختم تصفیه و انجام تعهدات و تادیه‌ کلیه‌ دیون، دارایی شرکت بدوا به مصرف بازپرداخت مبلغ اسمی سهام به سهامداران خواهد رسید و مازاد به ترتیب مقرر در اساسنامه‌ شرکت و در صورتی که اساسنامه ساکت باشد به نسبت سهام بین سهامداران تقسیم خواهد شد. (به‌موجب مفاد ماده 224اصلاحیه قانون تجارت)
تقسیم دارایی شرکت بین صاحبان سهام، خواه درمدت تصفیه و خواه پس از آن ممکن نیست؛ مگر آنکه شروع تصفیه و دعوت بستانکاران قبلا سه مرتبه و هر مرتبه به فاصله یک ماه در روزنامه‌ رسمی و روزنامه‌ کثیرالانتشاری که اطلاعیه‌ها و آگهی‌های مربوط به شرکت در آن درج می‌شود آگهی شده و لااقل شش ماه از تاریخ انتشار اولین آگهی گذشته باشد. (به‌موجب مفاد ماده 225اصلاحیه قانون تجارت)تخلف از ماده ۲۲۵ مدیران تصفیه را مسوول خسارت بستانکارانی قرار خواهد داد که طلب خود را دریافت نکرده‌اند.
مدیران تصفیه مکلفند ظرف یک ماه پس از ختم تصفیه، مراتب را به مرجع ثبت شرکت‌ها اعلام دارند تا به ثبت رسیده و در روزنامه رسمی و روزنامه کثیرالانتشاری که اطلاعیه‌ها و آگهی‌های مربوط به شرکت در آن درج می‌شود آگهی و نام شرکت از دفتر ثبت شرکت‌ها و دفتر ثبت تجارتی حذف شود. (به‌موجب مفاد ماده 227اصلاحیه قانون تجارت)
پس از اعلام ختم تصفیه، مدیران تصفیه باید وجوهی را که باقی‌مانده است در حساب مخصوصی نزد یکی از بانک‌های ایران تودیع و صورت اسامی بستانکاران و صاحبان سهامی را که حقوق خود را استیفا نکرده‌اند نیز به آن بانک تسلیم و مراتب را طی آگهی یادشده در همان ماده به اطلاع اشخاص ذی‌نفع برسانند تا برای گرفتن طلب خود به بانک مراجعه کنند. پس از انقضای ده سال از تاریخ انتشار آگهی ختم تصفیه، هر مبلغ از وجوه که در بانک باقی مانده باشد در حکم مال بلاصاحب بوده و از طرف بانک با اطلاع دادستان شهرستان محل به خزانه‌ دولت منتقل خواهد شد. (به‌موجب مفاد ماده 228اصلاحیه قانون تجارت)
دفاتر و سایر اسناد و مدارک شرکت تصفیه شده باید تا ده سال از تاریخ اعلام ختم تصفیه محفوظ بماند. به این منظور مدیران تصفیه باید مقارن اعلام ختم تصفیه به مرجع ثبت شرکت‌ها، دفاتر و اسناد و مدارک یادشده را نیز به مرجع ثبت شرکت‌ها تحویل دهند تا نگهداری و برای مراجعه اشخاص ذی‌نفع آماده باشد. (به‌موجب مفاد ماده 229اصلاحیه قانون تجارت)
مدیر یا مدیران تصفیه هر شرکت سهامی که با داشتن آگاهی مرتکب جرایم زیر بشوند به مجازات‌هایی که در قانون تجارت پیش‌بینی شده است. محکوم خواهند شد:
۱- در صورتی که ظرف یک ماه پس از انتخاب تصمیم راجع به انحلال شرکت، نام و نشانی خود را به مرجع ثبت شرکت‌ها اعلام نکنند.
۲- در صورتی که تا شش ماه پس از شروع به امر تصفیه مجمع عمومی عادی صاحبان سهام شرکت را دعوت نکرده وضعیت اموال و مطالبات و بدهی‌های شرکت و نحوه‌ تصفیه امور شرکت و مدتی را که جهت پایان دادن به امر تصفیه لازم می‌دانند به اطلاع مجمع عمومی نرسانند.
۳- در صورتی که قبل از خاتمه‌ امر تصفیه همه‌ساله، مجمع عمومی عادی صاحبان سهام شرکت را با رعایت شرایط و تشریفاتی که دراین قانون و اساسنامه شرکت پیش‌بینی شده است دعوت نکرده صورت دارایی منقول و منقول و ترازنامه و حساب سود و زیان عملیات خود را به ضمیمه گزارشی حاکی از اعمالی که تا آن موقع انجام داده‌اند به مجمع یادشده تسلیم نکنند.
۴- در صورتی که در خاتمه دوره تصدی خود بدون آنکه تمدید مدت ماموریت خود را خواستار شوند به عملیات خود ادامه دهند.
۵- در صورتی که ظرف یک ماه پس از ختم تصفیه مراتب را به مرجع ثبت شرکت‌ها اعلام نکنند.
۶- در صورتی که پس از اعلام ختم تصفیه وجوهی را که باقی‌مانده است در حساب مخصوصی در یکی از بانک‌های ایرانی تودیع نکرده و صورت اسامی بستانکاران و صاحبان سهامی را که حقوق خود را استیفا نکرده‌اند به آن بانک تسلیم نکرده، مراتب را طی آگهی ختم تصفیه به اطلاع اشخاص ذی‌نفع نرسانند.
قوانین مالیاتی مرتبط با دوره انحلال و تصفیه
مأخذ محاسبه مالیات آخرین دوره عملیات اشخاص حقوقی که منحل می‌شوند ارزش دارایی شخص حقوقی است منهای بدهی‌ها و سرمایه پرداخت شده و اندوخته‌ها و مانده سودهایی که مالیات آن قبلا پرداخت شده است. (به‌موجب مفاد ماده 115 قانون مالیات‌های مستقیم)
تبصره 1- ارزش دارایی شخص حقوقی نسبت به آنچه قبلا فروش رفته بر اساس بهای فروش و نسبت به بقیه بر اساس بهای روز انحلال تعیین می‌شود.
تبصره 2- چنانچه در بین دارایی‌های شخص حقوقی که منحل می‌شود، دارایی یا دارایی‌های موضوع فصل اول باب سوم این قانون و سهام یا سهم‌الشرکه یا حق تقدم سهام شرکت‌ها وجود داشته باشد و این دارایی یا دارایی‌ها حسب مورد در هنگام نقل و انتقال قطعی مشمول مقررات ماده (59) و تبصره‌های ماده (143) این قانون باشند، در تعیین ماخذ محاسبه مالیات آخرین دوره عملیات اشخاص حقوقی منحله ارزش دفتری دارایی یا دارایی‌های یادشده جزو اقلام دارایی‌های شخص حقوقی منحل شده منظور نمی‌شود و معادل همان ارزش دفتری از جمع سرمایه و بدهی‌ها کسر می‌شود. مالیات متعلق به دارایی یا دارایی‌های مزبور حسب مورد براساس مقررات ماده (59) و تبصره‌های ماده (143) این قانون تعیین و مورد مطالبه قرار می‌گیرد.
تبصره 3- آن قسمت از اموال اشخاص حقوقی منحل شده که بر اساس مقررات فوق در تاریخ انحلال مشمول مالیات مقطوع موضوع ماده (59) و تبصره‌های ماده (143) این قانون باشند در اولین نقل و انتقال بعد از تاریخ انحلال مشمول مالیات نخواهند بود.
مدیران تصفیه مکلفند ظرف شش ماه از تاریخ انحلال (تاریخ ثبت انحلال شخص حقوقی در اداره ثبت شرکت‌ها) اظهارنامه مالیاتی مربوط به آخرین دوره عملیات شخص حقوقی را بر اساس ماده (115) این قانون تنظیم و به اداره امور مالیاتی مربوط تسلیم و مالیات متعلق را پرداخت کنند. (به‌موجب مفاد ماده 116 قانون مالیات‌های مستقیم)
تبصره- مالیات آخرین دوره عملیات اشخاص حقوقی که منحل می‌شوند با رعایت تبصره (2) ماده (115) این قانون به نرخ یادشده در ماده (105) این قانون محاسبه می‌شود.
تقسیم دارایی اشخاص حقوقی منحل شده قبل از تحصیل مفاصاحساب مالیاتی یا بدون سپردن تامین معادل میزان مالیات مجاز نیست. (به‌موجب مفاد ماده 118 قانون مالیات‌های مستقیم)
تبصره- آخرین مدیران شخص حقوقی در صورت تسلیم نکردن اظهارنامه موضوع ماده (114) این قانون یا تسلیم اظهارنامه خلاف واقع و مدیران تصفیه در صورت عدم رعایت مقررات موضوع ماده (116) این قانون و این ماده و ضامن یا ضامن‌های شخص حقوقی و شرکای ضامن (موضوع قانون تجارت) متضامنا و کلیه کسانی که دارایی شخص حقوقی بین آنان تقسیم شده به نسبت سهمی که از دارایی شخص حقوقی نصیب آنان شده است مشمول پرداخت مالیات و جرایم متعلق به شخص حقوقی خواهد بود به شرط آنکه ظرف مهلت مقرر در مادة (157) این قانون از تاریخ درج آگهی انحلال در روزنامه رسمی کشور مطالبه شده باشد.
جریمه تخلف آخرین مدیران شخص حقوقی از لحاظ تسلیم نکردن اظهارنامه موضوع ماده (114) این قانون ظرف: مهلت مقرر یا تسلیم اظهارنامه خلاف واقع به ترتیب عبارت است از 2 درصد و یک درصد سرمایه پرداخت شده شخص حقوقی در تاریخ انحلال. (به‌موجب مفاد ماده 195 قانون مالیات‌های مستقیم)
جریمه تخلف مدیر یا مدیران تصفیه در مورد تقسیم دارایی شخص حقوقی قبل از تصفیه امور مالیاتی شخص حقوقی یا قبل از سپردن تامین مقرر موضوع ماده (118) این قانون معادل 20 درصد مالیات متعلق خواهد بود که از مدیر یا مدیران تصفیه وصول می‌شود. (به‌موجب مفاد ماده 196 قانون مالیات‌های مستقیم)
ماخذ محاسبه مالیات آخرین دوره عملیات اشخاص حقوقی بخشنامه شماره: 16762/3368-211 مورخه 30/2/86
نظر به اینکه در خصوص احتساب یا احتساب نشدن اندوخته‌ها و مانده سود سنواتی حاصل از منابع معاف از مالیات در ماخذ محاسبه مالیات آخرین دوره عملیات اشخاص حقوقی ابهاماتی مطرح شده است، بنابراین به منظور رفع ابهام و ایجاد وحدت رویه موارد زیر یادآور می‌شود:
1- بنا به صراحت ماده 115 اصلاحیه قانون مالیات‌های مستقیم مصوب 27/11/1380 ماخذ محاسبه مالیات آخرین دوره عملیات اشخاص حقوقی که منحل می‌شوند ارزش دارایی شخص حقوقی پس از کسر بدهی‌ها و سرمایه پرداخته شده و اندوخته‌ها و مانده سودهایی که مالیات آن قبلا پرداخت شده است، خواهد بود.
از آنجایی که اندوخته‌ها و مانده سودهای ایجاد شده از محل سود حاصل از منابع معاف از مالیات در حکم اندوخته‌ها و سودهایی که مالیات آن قبلا پرداخت شده است، تلقی نمی‌شود بنابراین، اندوخته‌ها و سودهای مزبور قابل کسر از ارزش دارایی‌های اشخاص حقوقی منحله در رسیدگی به مالیات آخرین دوره عملیاتی آنها (دوره انحلال) نخواهد بود.
رای هیات عمومی دیوان عدالت اداری درخصوص نحوه محاسبه مالیات نقل و انتقال شرکت‌های منحله (شماره دادنامه : 71/191/هـ مورخه 28/09/72)
قانونگذار در مورد مالیات دارایی و آخرین دوره عملیات شخص حقوقی منحله مبادرت به وضع حکم خاص کرده و بشرح ماده 115قانون مالیات‌های مستقیم مصوب اسفندماه 1366 مقرر داشته است که (مأخذ محاسبه مالیات آخرین دوره عملیات اشخاص حقوقی که منحل می‌شوند ارزش دارایی شخص حقوقی است منهای بدهی‌ها و سرمایه پرداخت شده و ذخیره‌هایی که مالیات آن قبلا پرداخت شده است) و در تبصره ماده مزبور نیز چنین آمده است که (ارزش دارایی شخص حقوقی نسبت به آنچه قبلا فروش رفته براساس بهای فروش و نسبت به بقیه براساس بهای روز انحلال تعیین می‌شود) بنابراین کسری ماده 52 قانون یادشده که متضمن حکم عام مراجع به مالیات بر درآمد املاک اشخاص است در مورد شخص حقوقی منحل شده مغایر قاعده است و بدین جهت مصوبات مورد اعتراض در این باب مخالف ماده 115 و تبصره آن از قانون مالیاتهای مستقیم تشخیص داده می‌شود و مستندا به قسمت دوم ماده 25 قانون دیوان عدالت اداری مصوب 4/11/1360 ابطال می‌شود.
مدیر تصفیه در قانون ابزارها و نهادهای مالی
نحوه تصفیه صندوق در پایان مدت فعالیت یا انحلال آن به موجب شرایط مندرج در اساسنامه بوده و مدیر صندوق مدیر تصفیه نیز هست؛ مگر اینکه شرایط لازم برای اداره صندوق را از دست بدهد. (ماده 4)

tali_1367

حسابداری عملیات تصفیه:.
هرگاه شرکت یا اتحادیه های تعاونی بنابر دلائلی که قید شد منحل گردد ابتدا بدهی های شرکت را از محل وجوه نقد موجود یا فروش دارایی ها می پردازیم و نیز هزینه های تصفیه را از محل وجوه نقد حاصل از فروش دارایی ها و یا وجوه نقد می پردازیم
1-افتتاح حساب سود وزیان تصفیه:ماهیت این حساب به گونه اییی است همواره رویدادهای تصفیه ما به التفاوت ارزش ددفتری اقلام ترازنامه و ارزش تصفیه (ارزش فروش زمام تصفیه)آنها به این حساب منتقل میشود
2-تبدیل دارایی های غیر نقد به وجه نقد:رویه کلی تصفیه بدین شرح است که بایستی ابتدا کلیه دارایی های شرکت از طریق فروش یا وصول مطالبات به وجه نقد تبدیل گردد. طی این مراحل در زمان فروش هریک از اقلام دارایی حساب وجوه نقد معادل بهای تمام شده بستانکار گردیده و مابه التفاوت به حساب سود و زیان تصفیه انتقال میابد. بدهیهی است که با بستن یک حساب دارایی بایستی همه حساب های وابسته به آن بسته شود . به عنوان نمونه در زمان فروش یک دارایی استهلاک پذیر مانده حساب استهلاک انباشته نیز در ثبت مورد نظر از طریق بدهکار شدن صفر می گردد و آنگاه مابه التفاوت ارزش فروش و ارزش دارایی (بهای تمام شده منهای استهلاک انباشته) به حساب سود و زیان تصفیه بدهکار و چنانچه بیش از ارزش دفتری به فروش برسد حساب سود و زیان تصفیه بستانکار میشود .
حساب دارایی های غیر نقد مختلف را بسته و مانده های آنها را به حساب تصفیه انتقال می دهیم همچنین ذخائر مربوطه را نیز به حساب تصفیه منظور می نماییم بنابراین حساب ذخیره مطالبات مشکوک الوصل و سایر ذخائر استهلاک را بدهکار و حساب مختلف دارایی ها را بستانکار می کنیم . ماوالتفاوت که خالص دفتری دارایی ها میباشد به حساب تصفیه بدهکار میشود بدین ترتیب که حساب دارایی ها و ذخائر مختلف بسته میشوند.
3-بازپرداخت بدهی ها از محل نقدینگی:بر طبق قانون تجارت آن قسمت از دارایی وجوه نقدی که در مدت تصفیه مورد احتیاج نیست بین صاحبانسهام به نسبت سهام تقسیم میشود. به شرط آنکه حقوق بستانکاران منظور گردیده و معادل دیونی که هنوز موعد تادیه آن نرسیده است موضوع شده باشد.
4-ثبت هزینه هاتی مربوطه در بدهکار حساب سود و. زیان تصفیه: چنانچه شرکت در طول دوران تصفیه متحمل هزینه ایی از قبیل حقوق مدیران تصفیه گردد این هزینه در بدهکار حساب سود و زیان تصفیه ثبت میشود
5-ارائه ترازنامه ،حساب سود و زیان عملیات و صورتحساب دریافتها و پرداختها:مطابق قانون تجارت مادام که امر تصفیه خاتمه نیافته است ،مدیران تصفیه باید همه ساله مجمع عمومی عادی را با شرایط و تشریفاتی که در قانون و اساسنامه پیش بینی شده است دعوت کرده،صورت اموال منقول و غیرمنقول و ترازنامه و صورت سود و زیان عملیات خود را به ضمیمه گزارش حاکی از اعمالی که ات آن موقع انجام داده اند به مجمع عمومی مذکور تسلیم نماید . بدین منظور در تاریخ آخرین مجمع عمومی آمده است یا پایان دوره مالی (به شرط عدم اتمام عملیات تصفیه) این موارد به مجمع عمومی ارائه گردد.
الف:ترازنامه(شامل حساب های باقیمانده که هنوز بسته نشده اند)
ب:حساب سود و زیان عملیات تصفیه
ج:صورت حساب دریافت هاو پرداختها
6-پرداخت به اعضا:مطابق قانون تجارت((پس از ختم تصفیه و انجام تعهدات و تادیه کلیه دیون دارایی های شرکت بدواً برای بازپرداختمبلغ اسمی سهام به سهامداران مصرف خواهد رسید و مازاد به ترتیب مقرر در اساسنامه شرکت و در صورتی که در اساسنامه چیزی بیان نشده باشد ،به نسبت سهام بین سهامداران تقسیم خواهد شد ))
همان طور که از متن قانون بر می آید به صاحبان سهام معدل ارزش دفتری سهامشان وجه پرداخت میشود همزمان سهام ایشان باطل میگردد
7-تودیع وجوه باقیمانده در پایان عملیات تصفیه نزد بانک(در صورت وجود مبلغی که توسط افراد ذینفع دریافت نشده):تا پایان عملیات تصفیه ممکن است تعدادی از بستانکاران و سهامدارن جهت دریافت مطالبات خود مراجعه نکنند.به موجب قانون پس از اعللام خاتمه تصفیه (به اداره ثبت شرکتها)مدیران تصفیه باید وجوهی را که باقیمانده است ،در حساب مخصوصی نزد یکی از بانکهای ایران تودیع و صورت اسامی بستانکاران و صاحبان سهامی که حقوق خود را دریافت نکرده اند ،نیز به آن بانک تسلیم نمایند و مراتب را طی آگهی به اطلاع اشخاص ذینفع برسانند تا برای گرفتن طلب خود به بانک مراجعه کنند . پس از انقضا ده سال از انتشار آگهی ختم تصفیه هر مبلغ که از وجوه که از وجوه در بانک باقی مانده باشد در حکم مال بلاصاحب بوده و از طرف بانک با اطلاع دادستان محل به خزانه دولت منتقل خواهد شد
ثبت حسابداری:
بنابراین یک حساب تصفیه در دفاتر شرکت جهت تعیین سود یا زیان تصفیه افتتاح می نمائیم و حساب دیگری تحت عنوان اعضاء برای تعیین حقوق و تعهدات اعضا در دفتر کل باز می کنیم . ابتدا
حساب سود و زیان تصفیه ***
حساب ذخیره م.م ***
حساب مختلف دارائی ها***
بابت بستن حسابهای مختلف دارایی و ذخائر و انتقال آن به حساب تصفیه
همان طوری که در بحث اندوخته ها گفته شد برخی از اندوخته ها که قانوناً تعیین شده اند غیر قابل تقسیم می باشند و در هنگام تداوم فعالیت بهتر است این قبیل اندوخته هادر حساب های مختلف نگهداری شوند مانند :
اندوخته قانونی
اندوخته احتیاطی
اندوخته مازاد برگشتی حاصل از معاملات با اعضا
اما در زمان انحلال اندوخته های مذکور را کلاً به حساب اعضا انتقال می دهیم،بنابراین خواهیم داشت :
اندوخته قانونی ***
اندوخته احتیاطی ***
اندوخته مازاد برگشتی حاصل از معاملات با غیر اعضا***
حساب اعضا**
بابت انتقال اندوخته های مختلف به حساب اعضا
به هنگام فروش دارایی ها
حساب وجوه نقد***
حساب سود و زیان تصفیه***
بابت فروش داریی های شرکت
در موقع تصفیه بدهی های شرکت
حسابهای پرداختنی***
حساب وجوه نقد***
بابت تصفیه بدهی ها
در صورت وقوع و پرداخت هزینه های تصفیه
حساب سود و زیان تصفیه***
حساب وجوه نقد***
بابت هزینه های تصفیه
و به منظور تعیین حقوق صاحبان سهام مانده حساب سرمایه را به حساب اعضا منتقل می نماییم
حساب سرمایه***
حساب اعضا***
بابت بستن حساب سرمایه و انتقال آن به حساب اعضا
اگر اعضا از بابت سهام خود بدهکار باشند ثبت زیر صادر خواهد شد
حساب اعضا***
حساب تعهد اعضا***
بابت انتقال مانده حساب تعهد اعضا
اینک مانده حساب سود و زیان تصفیه را در نظر میگیریم اگر بستانکار بود دال بر وجود سود تصفیه میباشد سود تصفیه را به حساب اعضا منظور مینمائیم
حساب سود و زیان تصفیه تصفیه***
حساب اعضا***
بابت انتقال سود تصفیه به حساب اعضا
اگر زیان تصفیه وجود داشته باشد ثبت زیر صادر خواهد گردید
حساب اعضا***
حساب سود وزیان تصفیه***
بابت انتقال زیان تصفیه به حساب اعضا
مانده حساب اعضا در این زمان برابر حساب وجوه نقد میباشد وجوه نقد را به تناسب سهام، بین اعضا تقسیم میکنیم. لذا خواهیم داشت:
حساب اعضا***
حساب وجوه نقد***
بابت تصفیه حساب با اعضا
در واقع آنچه به اعضا پرداخت میگردد ارزش روز سهام آنان میباشد که بدین ترتیب محاسبه و منظور میگردد.
هرچند ثبت های مذکور مربوط به عملیات تصفیه میباشد اما ممکن است در برخی از شرکت های تعاونی با توجه به شرایط تصفیه واگذاری دارایی ها ، تصفویه بدهی ها و ... ثبت های دیگری اضافه شوند. یا ثبتهای فوق مختصر تغییری داشته باشند.

تعاریف
ماده ۱ - اصطلاحاتی که در این قانون به کار برده شده‌است از نظر اجرای این قانون به شرح زیر تعریف می‌شود:
۱ - عضو: در شرکت‌ها و اتحادیه‌های تعاونی هر صاحب سهم اعم از اینکه شخص حقیقی یا حقوقی باشد عضو شرکت یا اتحادیه نامیده می‌شود.
۲ - سهم: سهم واحدی از سرمایه یک شرکت یا اتحادیه تعاونی است که میزان آن در اساسنامه ذکر می‌شود.
۳ - درآمد ویژه: مبلغی است که از عملیات و معاملات یک شرکت یا اتحادیه تعاونی در یک دوره مالی پس از وضع هزینه‌ها و استهلاکات حاصل‌می‌شود.
۴ - سود سهم: مبلغی از درآمد ویژه سالانه شرکت یا اتحادیه تعاونی است که در هر سال به هر سهم اختصاص داده می‌شود.
۵ - مازاد برگشتی: مبلغی از درآمد ویژه شرکت یا اتحادیه تعاونی است که برای تقسیم بین اعضاء به تناسب میزان معاملات آنها با شرکت بااتحادیه تعاونی در حدود مقررات این قانون اختصاص داده می‌شود.
۶ - کشاورز: کسی که حرفه اصلی او تولید محصول به وسیله عملیات زراعی و یا باغداری باشد.
۷ - دامدار: کسی که حرفه اصلی او تولید یا پرورش دام و یا طیور باشد.
۸ - صاحب حرفه: کسی که با کمک نیروی کار شخصی و سرمایه و وسایل خود اقدام به تولید کالا به منظور فروش یا عرضه خدمت معین برای‌کسب درآمد می‌کند.
۹ - کاسب: صاحب کسبی که فروش آن به صورت خرده و جزئی است و عملیات عمده‌فروشی ندارد.
۱۰ - صاحب شغل آزاد: کسی که بدون وسائل و یا با وسائل لازم، خدمت یا خدماتی را عرضه و بدین وسیله کسب درآمد می‌کند.
کلیات
ماده ۲ - شرکت تعاونی شرکتی است از اشخاص حقیقی و یا حقوقی که به منظور رفع نیازمندیهای مشترک و بهبود وضع اقتصادی و اجتماعی‌شرکاء از طریق خودیاری و کمک متقابل و همکاری آنان و تشویق به پس‌اندازی موافق اصولی که در این قانون مطرح است تشکیل می‌شود. تبصره - تعداد اعضای شرکت تعاونی نباید از ۷ عضو کمتر باشد.
ماده ۳ - عضویت در شرکت تعاونی برای تمام اشخاصی که محل عملیات یا سکونت آنها در حوزه عمل شرکت باشد و به تمام یا قسمتی از خدمات‌شرکت احتیاج داشته باشند آزاد است.
ماده ۴ - شرط عضویت در شرکت تعاونی خرید و پرداخت تمام بهای لااقل یک سهم می‌باشد.
ماده ۵ - هیچگونه تبعیض یا محدودیتی برای عضویت در شرکت نباید وجود داشته باشد مگر به سبب عدم کفایت ظرفیت فنی تأسیسات و وسائل‌و امکانات شرکت مشروط بر اینکه در اساسنامه تصریح شده باشد. تبصره - می‌توان در اساسنامه شرکت شرط قبول اعضای جدید را علاوه بر خرید سهام پرداخت مبلغی به عنوان حق عضویت متناسب با هزینه‌توسعه وسائل و یا امکانات شرکت برای انجام خدمات اضافی موکول کرد.
ماده ۶ - خروج هر عضو از شرکت اختیاری است و نمی‌توان آن را منع کرد و بهای سهم یا سهام او حداکثر به ارزش اسمی باید ظرف یک سال ازتاریخ خروج عضو از شرکت نقداً پرداخت گردد.
ماده ۷ - مجمع عمومی عالیترین مرجع اتخاذ تصمیم و ابراز اراده جمعی اعضا برای اداره امور شرکت است که در آن تمام اعضاء حق دارند حضوربه هم رسانند و رأی خود را درباره موضوع دستور جلسه مجمع بدهند. در مجمع عمومی هر عضو قطع نظر از تعداد سهام فقط دارای یک رأی است.
ماده ۸ - هر یک از اعضای شرکت تعاونی می‌تواند استفاده از حق خود را برای حضور و دادن رأی در مجمع عمومی به یک عضو دیگر با وکالت‌واگذار کند، لکن هیچ عضوی نمی‌تواند علاوه بر رأی خود بیش از یک رأی با وکالت داشته باشد.
ماده ۹ - در مجامع عمومی شرکتهای تعاونی با حوزه عمل وسیع و یا تعداد زیاد عضو ممکن است اعمال حق رأی به وسیله نماینده یا نمایندگان‌منتخب اعضاء در حوزه‌های مختلف فعالیت شرکت به نسبت تعداد عضو در هر حوزه و یا ترکیبی از تعداد اعضا و مجموع معاملات همان حوزه به‌نحوی که در اساسنامه مقرر خواهد شد انجام شود.
ماده ۱۰ - سرمایه شرکت تعاونی نامحدود و سهام آن با نام و مسئولیت هر عضو محدود به میزان سهمی است که از سرمایه شرکت خریداری و یاتعهد نموده‌است و حداکثر سود سالانه سهام نباید از ۶٪ تجاوز کند. تبصره - افزایش سرمایه شرکت تعاونی از طریق خرید سهام به وسیله اعضای جدید و یا افزایش تعداد سهام اعضای قبلی شرکت صورت می‌گیرد.
ماده ۱۱ - میزان سهام هر عضو را می‌توان در اساسنامه به نسبت امکان معاملات او با شرکت تعیین نمود و در هر حال میزان سهام یک عضو نباید ازیک هفتم کل سرمایه تجاوز کند. تبصره - به موجب اساسنامه می‌توان پرداخت بهای سهام خریداری شده هر عضو را به استثنای نخستین سهم خریداری از شرکت که نقدی است به‌اقساط با مدت معین که هر قسط از یک دهم مبلغ تعهدی کمتر نباشد مجاز دانست در این صورت پرداخت سود سهام به نسبت مبلغ پرداختی و مازادبرگشتی از بابت معاملات عضو که موافق مقررات این قانون از تاریخ عضویت تعلق می‌گیرد موکول است به تصفیه تمام اقساط تعهدی او بابت سهام‌خریداری.
ماده ۱۲ - انتقال سهام شرکت تعاونی به غیر عضو شرکت مجاز نیست.
ماده ۱۳ - در صورتی که سهام هر یک از اعضای شرکت تعاونی به عنوان تضمین بدهی یا تعهدات آن عضو در قبال بستانکاران از طریق مراجع‌قانونی بازداشت شود ترتیب استیفای طلب بستانکاران مشمول مقررات بازپرداخت سهام مذکور در این قانون خواهد بود. شرکت تعاونی می‌تواند طلب‌خود را از اعضایی که از شرکت خارج شده‌اند با حق تقدم نسبت به سایر طلب‌کارها از کل مطالبات آنها بابت سهام و یا سود آن، همچنین مازاد برگشتی‌مربوط و یا سپرده‌های آنها در شرکت برداشت کند.
ماده ۱۴ - درآمد ویژه شرکت در صورتی که موافق اساسنامه قابل تقسیم باشد به ترتیب پس از وضع ذخیره‌ها و سود سهام مطابق مقررات این قانون‌به صورت مازاد برگشتی به تناسب میزان معاملات هر عضو با شرکت قابل تقسیم است. مازاد درآمد حاصل از معاملات با غیر اعضاء در صورتی که موافق اساسنامه این نوع معاملات آزاد باشد قابل تقسیم به اعضاء نیست و به حساب ذخیره‌قانونی غیر قابل تقسیم شرکت منتقل می‌شود.
ماده ۱۵ - از محل درآمد ویژه سالانه شرکتهای تعاونی مبالغ زیر کسر و به حسابهای مربوط منظور می‌شود:
۱ - حداقل ۱۲ درصد به حساب ذخیره قانونی غیر قابل تقسیم.
احتساب مبالغ مربوط از محل درآمد حاصل از معاملات با اعضاء در حساب ذخیره مندرج در این بند تا زمانی که مبلغ کل ذخیره حاصل از درآمدهای‌مذکور به میزان معدل سرمایه سه سال اخیر شرکت نرسیده باشد الزامی خواهد بود ولی مبالغ حاصل از معاملات با غیر اعضاء و سایر درآمدهای مجازشرکت که خارج از حدود عملیات جاری آن باشد بدون رعایت معدل مذکور همه‌ساله به حساب ذخیره قانونی غیر قابل تقسیم منتقل می‌شود.
۲ - سه درصد از درآمد ویژه سالانه برای توسعه تعلیمات و آموزش تعاون در منطقه تعاونی مربوط و در سراسر کشور در اختیار وزارت تعاون وامور روستاها گذاشته می‌شود تا به موجب آیین‌نامه‌ای که به وسیله آن وزارت تنظیم می‌شود و به تصویب شورای عالی همآهنگی تعاونیهای کشورمی‌رسد به مصرف برسد. در مورد شرکتهای تعاونی کارگری سه درصد مزبور را وزارت کار و امور اجتماعی دریافت و به مصرف آموزش و تعلیمات‌تعاونی کارگران خواهد رسانید.
۳ - ذخایر دیگری که در اساسنامه مقرر شده باشد.
ماده ۱۶ - با انحلال شرکت تعاونی مانده حساب ذخیره قانونی غیر قابل تقسیم شرکت پس از تصفیه به پیشنهاد وزارت تعاون و امور روستاها و به‌موجب آیین‌نامه‌ای که به وسیله آن وزارت تهیه و به تصویب شورای عالی هماهنگی تعاونیهای کشور می‌رسد یا به وجوه ذخیره قانونی غیر قابل تقسیم‌شرکت یا اتحادیه تعاونی که با همان مقاصد در حوزه مربوط فعالیت می‌کنند انتقال داده می‌شود و یا به مصرف امور اجتماعی و عام‌المنفعه همان حوزه‌خواهد رسید مگر در مورد شرکتهای تعاونی کارگری موضوع تبصره ماده ۱۸ که مصارف مربوط بنا به پیشنهاد وزارت کار و امور اجتماعی و تصویب‌شورای عالی هماهنگی تعاونیهای کشور معین خواهد شد.
ماده ۱۷ - شرکت تعاونی دارای ارکان زیر است:
۱ - مجمع عمومی.
۲ - هیأت مدیره.
۳ - بازرس یا بازرسان.
ماده ۱۸ - انواع شرکتهای تعاونی در سه رشته تعاونی به شرح زیر طبقه‌بندی می‌شود:
۱ - رشته کشاورزی: شامل تعاونیهای کشاورزی و روستایی.
۲ - رشته مصرف: شامل تعاونیهای مصرف‌کنندگان - مسکن - اعتبار و آموزشگاه‌ها.
۳ - رشته کار و پیشه: شامل تعاونیهای کار - صاحبان حرف و صنایع دستی صاحبان صنایع کوچک و کسبه و صاحبان مشاغل آزاد - صیادان.
تبصره - هر یک از انواع شرکتهای تعاونی در رشته‌های مصرف و کار و پیشه که با عضویت کارگران صنایع و خدمات و حرف تشکیل شده باشد واعضاء شرکت نزد سازمان بیمه‌های اجتماعی بیمه باشند شرکت تعاونی کارگری از همان نوع خوانده می‌شود.