تالار تخصصی حسابداری

۱- تعریف مالیات

مالیات قسمتی از  دارایی و در آمد اشخاص حقیقی و حقوقی تبعه یا مقیم یا دارای در آمد و ثروت در یک جامعه سیاسی معین (کشور) است که اشخاص یادشده بر حسب قوانین مالیاتی آن جامعه مکلف به پرداخت آن می شوند و در صورت استنکاف مجبور به پرداخت آن خواهند شد.

اصولاً وضع مالیات بایستی به موجب قانون باشد. (بنا به اصل قانونی بودن مالیات که در همه دنیا رعایت می گردد.)

 اصل ۵۱ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران بیان می دارد که “هیچ نوع مالیات وضع نمی شود مگر به موجب قانون، موارد معافیت و بخشودگی و تخفیف مالیاتی به موجب قانون مشخص می شود.”

قوانین مالیاتی درهر کشوری جزء حقوق عمومی و در نیتجه آمره هستند و برای مردم تکلیف بوجود می آورند و ضمانت اجرا دارند. براین اساس پرداخت مالیات برای همه ی اشخاص تبعه ی  یک کشور اصل و معافیت مالیاتی استثناء براصل تلقی می شود. (مواد ۱ و ۲  قانون مالیاتهای مستقیم)

ممنوع الخروج شدن ،  جریمه های مالیاتی، توقیف اموال، تامین اموال بدهکار مالیاتی نزد اشخاص ثالث از جمله ضمانتهای اجرای قانون مالیاتهاست .( مواد ۱۸۹ تا ۲۰۲ قانون مالیاتهای مستقیم)

۲- عمر مالیات

عمر مالیات به اندازه عمر کشور ها می باشد. ایجاد و توسعه ی  آموزش، بهداشت، زیر ساختهای اقتصادی ، راهها ،‌بنادر، ‌فرودگاهها و…. از وظایف عمومی دولتهاست که بایستی هزینه ی آنها را از محل مالیات تامین کنند.

باج ، خراج ، حقابه، عوارض و …اسامی متعدد مالیات درگذشته هستند.

حق بیمه و عوارض شهرداری ها نیز نوعی مالیات هستند . تفاوت آنها با مالیات مستقیم این است که موارد و محل خرج آنها کاملاً مشخص می باشد .

مودی مالیاتی

مودی به صورت عام به معنی ادا کننده و کسی که وجهی را پرداخت می کند و به صورت خاص به معنی پرداخت کنندگان مالیات به اشخاص حقیقی و حقوقی  که به موجب قانون مکلف به پرداخت مالیات هستند گفته می شود.

۳- عدم پرداخت مالیات

دو نوع عدم پرداخت مالیات داریم:

۱)       اجتناب از پرداخت مالیات براساس معافیتها و نکات قانونی.

۲)       فرار از مالیات با اعمال تقلب آمیز که جرم است و مجازات دارد .

۴-  انواع مالیات

۱- مالیات مستقیم که به درآمد و دارایی اشخاص حقیقی و حقوقی تعلق می گیرد.(مواد ۱۷ تا ۱۳۰ قانون مالیاتهای مستقیم)

۲- مالیات غیر مستقیم که به کالا و خدمات تعلق می گیرد و مصرف  کننده آنرا می پردازد.( قانون مالیات برارزش افزوده)

۵-  تفاوت مالیات مستقیم با مالیات غیر مستقیم

۱- در مالیات مستقیم مودی قابل شناسایی است و عدم پرداخت مالیات در مورد او ضمانت اجراء پیدا می کند.

۲- در مالیاتهای غیر مستقیم ، دولت پرداخت کننده واقعی مالیات را نمی شناسد و این مالیات ها را از طریق اشخاص دیگری که قانوناً مکلف به وصول و پرداخت آن به دولت می شوند وصول می نماید.

۶-  شاخص مالیات

هر مالیات با دو شاخص معرفی می شود:

۱- پایه مالیات. (ماخذ مالیات، مبنای مالیات)  Tax  Base

2- نرخ مالیات. Tax Rate

پایه ی مالیات آن جنس یا چیزی است که مالیات به آن تعلق می گیرد.

نرخ مالیات تعیین می کند که چه میزان از پایه ی مالیات متعلق به دولت است .( ماده ۱۳۱ قانون مالیاتهای مستقیم)

نرخ مالیات ممکن است تصاعدی، مقطوع، ‌تنازلی و….. باشد . نرخ مالیات تعیین می کند که دولت چه میزان در درآمد ما شریک است. بنابراین همانگونه که  هر شریک می تواند از شریک دیگر حساب شراکت و صورت عملکرد دوره یا مورد شراکت را بخواهد دولت نیز می تواند حساب شراکت خود در درآمد ما را بخواهد و به این دلیل ما در قانون مالیاتها هزینه های قابل قبول و غیر قابل قبول داریم.

دولت ممکن است بعضی هزینه ها و مخارج ما را قابل قبول نداند. مانند هزینه های غیر مربوط با فعالیت های دوره مالی مورد رسیدگی مؤدیان.

یک اصل مهم در اخذ مالیات ، محدود و ممنوع شدن اخذ مالیات مضاعف است. به این معنی که راجع به یک مورد مشخص نباید و نمی توان بیش از یک مالیات اخذ کرد.  براین اساس نسبت به واگذاری حقوق املاک براساس ماده ۵۲ قانون مالیاتهای مستقیم  به ماده ۷۶ قانون مذکور که تعلق یک مالیات را باعث ساقط شدن بقیه مالیاتها می داند توجه بفرمایید.

۷-  رابطه در آمد مشمول مالیات و سود

اداره ی مالیاتی عمدتاً با سود کاری ندارد. معمولاً با درآمد مشمول مالیات کار دارد .

در این مورد سه فرض و حالت داریم :

۱- سود مساوی با درآمد مشمول مالیات است .

۲- سود بیشتر از درآمد مشمول مالیات است.

۳- سود کمتراز در آمد مشمول مالیات است .

حالت اول: اگر دفاتر قانونی عیناً پذیرفته شود و هزینه ها قابل قبول تلقی شوند فقط در این حالت سود مساوی با درآمد مشمول مالیات می شود .

حالت دوم: نرخ های خاص مالیاتی یا سودهای معاف از مالیات ؛  مانند مادة ۱۴۱ ق.م.م (سود حاصل از صادرات). در این حالت سود شرکت مشمول نرخ خاص بوده یا مشمول معافیت شده است و نتیجتاً بیش از درآمد مشمول مالیات خواهد بود.

حالت سوم: مأمور مالیاتی هزینه ها را غیر قابل قبول می داند، ذخیره استهلاک را نمی پذیرد، سود و زیان سنواتی را قبول نمی کند و یا ممکن است دفاتر شرکت رد شده باشد و مأمور مالیاتی در آمدها را علی الرأس تشخیص داده باشد. دراین حالت سود کمتر از درآمد مشمول مالیات شناخته می شود.

Linkback: https://irmeta.com/meta/b275/t2952/

«معافیتهای مالیاتی قانون مالیات های مستقیم»

۱) مالیات برارث از ماده ۱۷ تا ماده ۴۳ قانون مالیاتهای مستقیم و معافیتها به شرح مندرج درمتن و جداول قانونی است.

۲) حق تمبر مادة ۴۴ تا مادة ۵۱ ق.م.م.

تنها معافیت مالیاتی در این سرفصل ماده ی ۴۸  قانون مالیاتهای مستقیم است که شرکتهای تعاونی از پرداخت حق تمبر تاسیس و افزایش سرمایه شرکت معاف می باشند .

۳) مالیات بردرآمد املاک از ماده ی ۵۲ تا ماده ۸۰ ق.م.م.

الف) ماده ی ۵۹ ( که با ماده ۷۶ و ۷۷ ق.م.م مرتبط است ) نقل وانتقالات مشمول ماده ی  ۵۹  ق.م.م از پرداخت هرگونه مالیات دیگر معاف است. (معافیت ضمنی)

در اظهار نامه و ترازنامه شرکت بایستی این در آمدها جدا شود و در قسمت « کسر می شود» بایستی این موارد که مالیات مقطوع داشته یا معافیت دارند قید شده و از درآمد شرکت کسر شود .

سرقفلی هم برابر مادتین ۷۶ و ۵۲ همین وضع را دارد.

برابر یک اصل مالیاتی زیان حاصل از منابع در آمدهایی که به نرخ مقطوع مشمول مالیات می شود ومالیات دیگری هم به آن تعلق نمی گیرد و همچنین زیان ناشی از فعالیت های معاف از مالیات قابل کسر از سود منابع مشمول مالیات نمی شود و ادعای زیان، در موارد فوق مورد قبول سازمان امور مالیاتی قرار نمی گیرد.

ب) مادة ۷۷ : اشخاص بابت ساخت و فروش ساختمان مشمول مالیات دیگری نخواهند شد. چون مودی مالیات اولین نقل و انتقال ساختمان که بیش از دو سال از گواهی پایان کار آنها نگذشته باشد به اضافه ۱۰% مالیات موضوع مادة ۷۶ قانون مالیاتهای مستقیم را پرداخت کرده است و به تصریح همین ماده، مالیات دیگری به آن تعلق نمی گیرد.

ج) تبصره ۱۱ ماده ۵۳ که مبین معافیت مالیاتی مالکانی است که بیش از سه واحد مسکونی استیجاری با رعایت الگوی مصرف مسکن ساخته یا می سازند و به اجاره می دهند و آنها را بابت مالیات بردرآمد املاک اجاری معاف می داند.

د) معافیت مادة ۵۷ برای اشخاص حقیقی.

هـ) ماده ۸۱ که در آمد حاصل از فعالیتهای کشاورزی و…..را از مالیات معاف کرده است.

نکته: برابر ماده ۱۳ قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری هر نوع فعالیت اشخاص که دارای مجوز فعالیت در مناطق آزاد تا ۱۵ سال از تاریخ بهره برداری مندرج در مجوز فعالیت از معافیت مالیاتی برخوردار هستند.

 

 

 

« معافیت بر درآمد حقوق از ماده ۸۳ تا ۹۳»

الف) معافیت مادة ۸۴ که با تصویب قانون مدیریت خدمات کشوری، این ماده عملاً منسوخ شده و حداقل معافیت حقوق در قانون بودجه سال ۸۸ برای سال مذکور پنجاه میلیون ریال برابر با پنج میلیون تومان در سال مقرر گردیده و برای سالهای بعد باید مجوز کسب گردد.

ب) معافیت های ماده ۹۱

ج) معافیت ماده ۹۲ (۵۰% بخشودگی مالیاتی)

« مالیات بر درآمد مشاغل»

مادة ۱۰۱:  در خصوص حداقل بخشودگی صاحبان مشاغل.

«مالیات بردرآمد اشخاص حقوقی»

الف) مادة ۱۰۵: جمع درآمد پس از کسر زیانهای حاصل از منابع غیر معاف و کسر معافیتهای مقرر در  این قانون که ضمن ماده ۱۳۲ تا ماده ۱۴۶ قانون مالیاتهای مستقیم آمده است بایستی ۲۵% مالیات بدهند.

ب)معافیت مالیاتی موضوع ماده ۱۳۲ که  به مدت ۴ سال و تامیزان۸۰%  معافیت مالیاتی پیش بینی کرده است.     (معافیت نسبی) و به مدت ۱۰ سال تا میزان ۱۰۰%  معافیت مالیاتی در مناطق کمتر توسعه یافته.

مادة ۱۳۲ قانون مالیاتهای مستقیم بسیار مهم و کلیدی است.  این ماده بیان می کند در آمد مشمول مالیات ابرازی مودیانی که از ابتدای سال ۱۳۸۱ به بعد پروانه بهره برداری یا استخراج معادن اخذ نموده اند از تاریخ بهره برداری به مدت ۴ سال و به میزان ۸۰%  از مالیات معاف است.

عبارت «درآمد مشمول مالیات ابرازی» در این ماده بسیار مهم  و کلیدی است.  مأمور مالیاتی بایستی همان در آمد مشمول مالیات ابرازی را معاف بداند نه آنکه خودش تشخیص دهد.

دراین مورد مودی باید دراعلام درآمدمشمول مالیات دقت لازم راداشته باشد تا از حداکثر معافیت مالیاتی بهره مند شود.

ج) تبصره ۳ مادة ۱۳۲ که تاسیسات جهانگردی و ایرانگردی را تا میزان ۵۰%  در آمد از مالیات بدون قید مدت معافیت داده است.

د) معافیت مادة ۱۳۳ قانون مالیاتهای مستقیم که برحسب شخصیت و نوع فعالیت تعیین شده است و ناظر به شرکتهای تعاونی و…. است که در حدود اساسنامه خود فعالیت می کنند.  فعالیت در حدود اساسنامه شرط لازم برای برخورداری از این معافیت می باشد.

ج) مادة ۱۳۴ (معافیت سه وجهی)

۱) در آمد حاصل از تعلیم و تربیت.

۲) در آمد حاصل از فعالیتهای منحصراً ورزشی دارای مجوز فعالیت .

۳) در آمد حاصل از نگهداری معلولین ذهنی و حرکتی دارای مجوز.

د) ماده ۱۳۶ ( معافیت تامین آتیه) مانند بیمه عمر که حتی مشمول مالیات برارث هم نمی شود.

هـ) مادة ۱۳۷ مخصوص اشخاص حقیقی  است. (معافیت درمانی)

در اظهار نامه مالیاتی محل و ستونی برای قید هزینه های درمانی قید شده که بایستی هزینه درمانی مودی و افراد تحت عائله اش درآنجا آورده شود . این مدارک رامودی باید در پایان سال به اداره دارایی محل بدهد .

هزینه های زایمان برای خانمها  هزینه درمانی محسوب می شود.

هـ) ماده ۱۳۸ (معافیت توسعه ای) هزینه هایی که بابت توسعه شرکت و فعالیت انجام شده  معافیت دارند.

و) تبصره ماده ۱۳۸) اگر مودی فعالیت خود را به خارج تهران منتقل کند معافیت دارد. (معافیت مهاجرتی)

ز) بند ل ماده ۱۳۹) فعالیت های فرهنگی و هنری که دارای مجوز از وزارت ارشاد هستند از مالیات معاف هستند.

ح) ماده ۱۴۱ قانون مالیاتهای مستقیم: صادرات از پرداخت مالیات معاف است. در قانون برنامه های سوم و چهارم این معافیت به درآمد حاصل از صدور کلیه کالاهای غیر نفتی به میزان صد در صد تعمیم داده است و همچنین صددرصد درآمد حاصل از صدور خدمات که طبق ماده ۱۴۱ معاف نبوده در طول دو برنامه ۵ ساله سوم و چهارم معاف گردیده است. در صورتیکه احکام مربوط به ماده ۱۴۱ در قانون برنامه پنجم تکرار نشود از اول سال ۱۳۸۹ ماده ۱۴۱ قانون مالیاتهای مستقیم مجدداً جاری خواهد بود و در نتیجه درآمد حاصل از صدور خدمات مشمول مالیات خواهد شد.

ط) ماده ۱۴۲) در آمد کارگاههای فرش دستباف معاف از پرداخت مالیات است .

ی) ماده ۱۴۳) معافیت بورسی : شرکتهایی که در بورس هستند تا زمانی که در بورس هستندمعادل  ۱۰% مالیات آنها بخشوده شده است. به عبارت دیگر نرخ مالیات شرکت پذیرفته شده در بورس ۵/۲۲ درصد می باشد.

ک) تبصره ۱ ماده ۱۴۳) معاملات سهام وحق تقدم سهام شرکتهای مطرح در بورس چون مشمول مالیات نرخ خاص می باشند قطعی است و مشمول مالیات دیگری نمی شود .

ل) تبصره ۳ ماده ۱۴۳ قانون مالیاتهای مستقیم) صرف سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس که به سرمایه اضافه گردد. نیم در صد مالیات دارد و مشمول مالیات دیگر نخواهد شد. صرف سهام در سایر شرکتها مشمول مالیات به نرخ ۲۵ درصد می باشد.

م) مادة ۱۴۴) بورسها و جوایز تحصیلی و مهریه خانمها و جهیزیه منقول و حق اختراع و… معاف مالیاتی دارند.

ن) مادة  ۱۴۵) سود سپرده های بانکی، و سود سپرده های دریافتی از مؤسسات اعتباری غیر بانکی مجاز، سود اوراق مشارکت و اوراق قرضه و.. معافیت  مالیاتی دارند.

س) حقوق مکتسبه (مندرج در مادة ۱۴۶) معافیتهای مالیاتی که قبلاً با قوانین دیگر اعطاء شده تا پایان دوره معافیت به قوت خود باقی هستند. چون حقوق مکتسبه تلقی می شوند.

ع) مادة ۱۸۹) اگر مودی ۳ سال متوالی تراز نامه و… مورد قبول گرفته و مالیات هرسال را در همان سال تسلیم اظهار نامه بدون طرح در هیأت های حل اختلاف مالیاتی پرداخت کرده باشد به شرح ماده مذکور از ۵% معافیت مالیاتی برخوردار خواهد شد.

« جرائم مالیاتی »

۱-  عدم تسلیم اظهار نامه توسط اشخاص حقوقی و مشمولان بندهای (الف و ب) ماده (۹۵) موجب تعلق جریمه ای معادل ۴۰ درصد مالیات متعلق بوده که غیر قابل بخشش است.

۲-  عدم تسلیم اظهارنامه ی موضوع ماده ۱۱۴ توسط آخرین مدیران شرکت باعث خواهد شد که مدیران متضامناً مسئول پرداخت مالیات شرکت شوند .(تبصره ماده ۱۱۸  ق . م . م)

۳-  عدم تسلیم اظهار نامه و تراز نامه حساب سود و زیان در دوره معافیت موجب  لغو معافیت در سال مربوط خواهد شد.(تبصره ماده ۱۹۳ ق.م.م)

۴-  عدم اجرای طرح توسعه، تکمیل، بازسازی و نوسازی و یا عدم بهره برداری ظرف مدت یکسال پس از مهلت تعیین شده در طرح سرمایه گذاری و یا انحلال یا انتقال ظرف مدت پنجسال پس از شروع بهره برداری، موجب تعلق مالیات معادل معافیت های مالیاتی منظور شده برای اجرای طرح و جرائم متعلقه موضوع ماده (۱۹۰) می شود. (تبصره ۱ ماده ۱۳۸ ق.م.م).

۵-   در صورت خودداری از ارائه دفاتر در اجرای ماده ۱۸۱ ق. م.م بدون عذرموجه، درآمد مشمول مالیات مودی با نظر هیأت موضوع ماده ۹۷ ق.م.م بطریق علی الرأس محاسبه می شود. ( ماده ۱۸۱ ق . م . م)

۶-  تاخیر در پرداخت مالیات پس از سررسید مقرر موجب تعلق جریمه ای معادل ۵/۲ درصد مالیات متعلقه بازای هر ماه تاخیر می شود.( ماده ۱۹۰ ق . م . م) این جریمه در مورد اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل موضوع بندهای الف و ب ماده ۴۰۹۵ درصد می باشد غیر قابل بخشودگی است.

۷-  عدم تسلیم اظهار نامه در موعد مقرر موجب تعلق جریمه ای معادل ده درصد مالیات متعلقه خواهد شد.
(ماده ۱۹۲ ق . م. م) این جریمه در مورد اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل موضوع بندهای الف و ب ماده ۹۵ ق.م.م چهل درصد می باشد و غیر قابل بخشودگی است.

۸-  عدم تسلیم تراز نامه و حساب سود و زیان یا عدم ارائه دفاتر موجب تعلق جریمه ای معادل ۲۰ درصد مالیات متعلقه برای هریک از موارد فوق خواهد شد. (ماده ۱۹۳ ق .م .م)

۹-  رد دفاتر قانونی موجب تعلق جریمه ای معادل ۱۰ درصد مالیات متعلقه خواهد شد.(ماده ۱۹۳)

تبصره مادة ۱۹۲ و تبصره مادة ۱۹۳ و مادة ۱۳۲ قانون مالیاتهای مستقیم متضمن نکاتی به شرح ذیل می باشند:

مادة ۱۹۲  قانون مالیاتهای مستقیم عدم تسلیم اظهارنامه در مواعد مقرر بوسیله مودی را موجب ۱۰% جریمه معادل مالیات متعلقه می داند. تبصره ی این ماده عدم تسلیم اظهار نامه توسط اشخاص حقوقی و مشمولان بندهای الف و ب ماده ۹۵ قانون مذکور را مشمول جریمه ی ۴۰% دانسته و جریمه ی مذکور قابل بخشودگی نیست.

بنابراین مودیان باید در تسلیم اظهار نامه با پست سفارشی دو قبضه تسریع کنند.

تبصره ی مادة ۲۲۶ قانون مالیاتهای مستقیم تسلیم  اظهار نامه ی اصلاحی و تکمیلی را پیش بینی نموده و مودی را مجاز می داند که  ظرف یک ماه اظهار نامه اصلاحی بدهد تا جایگزین اظهار نامه ی قبلی شود و تسلیم اظهار نامه ی اول در مواعد قانونی را کافی برای رفع مسئولیت تسلیم اظهار نامه می داند .

در مورد تبصره مادة ۱۹۳ به بند پایانی مادة ۱۱۰ قانون مالیاتهای مستقیم توجه شود.

تسلیم اظهار نامه در موعد مقرر حتی برای اشخاصی که در دورة معافیت هستند الزامی است و اگر این اشخاص اظهار نامه را در مواعد مقرر تسلیم نکنند از شمول معافیت خارج می شوند و به شرح ذیل مشمول:

الف) بند ۱ مادة ۹۷ قانون مالیاتهای مستقیم می شوند.

ب) از آنان مطالبه مالیات می شوند.

ج) ۴۰% مالیات هم جریمه می شوند.

۱۰-  چنانچه اظهار نامه ی مالیاتی به موقع تسلیم و بدون رسیدگی قبول شده باشد (ماده ۱۵۸) در صورتیکه در آمد ابرازی مؤدی بادرآمد تشخیصی قطعی شده اداره امور مالیاتی  بیش از ۱۵ درصد اختلاف داشته باشد علاوه بر تعلق جرائم مالیاتی به مؤدی تا سه سال هیچگونه بخشودگی و تسهیلات دیگر به وی اعطاء نخواهد شد.(ماده ۱۹۴  ق . م. م)

۱۱-  جریمه ی تخلف آخرین مدیران قبل از انحلال از لحاظ تسلیم اظهار نامه ی موضوع ماده ۱۱۴ معادل ۲ درصد سرمایه پرداخت شده شرکت در تاریخ انحلال خواهد بود. (ماده ۱۹۵ ق . م.م)

۱۲- جریمه ی تسلیم اظهار نامه موضوع ماده ۱۱۴ بر خلاف واقع توسط آخرین مدیران شخص حقوقی معادل یک درصد سرمایه ی پرداخت شده در تاریخ انحلال می باشد.(ماده ۱۹۵  ق . م.م )

۱۳-  جریمه ی مدیران تصفیه در صورت تخلف از مقررات مالیاتی معادل ۲۰ درصد مالیات متعلقه خواهد بود.                       (ماده ۱۹۶ ق . م .م)

۱۴-  جریمه ی عدم تسلیم لیست حقوق معادل ۲ درصد حقوق پرداخت شده می باشد .(ماده ۱۹۷ ق . م . م)

۱۵- جریمه ی عدم تسلیم قراردادهای پیمانکاران ظرف مهلت مقرر معادل یک درصد مبلغ قراردادها خواهد بود.(ماده ۱۹۷ ق. م . م).

۱۶- عدم کسر و ایصال مالیاتهای تکلیفی در موعد مقرر موجب تعلق جریمه ای معادل ۲۰ درصد مالیات متعلقه خواهد شد.(ماده ۱۹۹ ق . م . م)

۱۷- وصول مالیات از طریق عملیات اجرائی علاوه بر وصول اصل بدهی و جرایم متعلقه باعث تعلق جریمه ای معادل ۱۰ درصد جمع بدهی و جرائم متعلقه خواهد شد. (ماده ۲۱۱ ق . م . م)