مقیاس های اندازه گیری
در نسبت دادن اعداد یا نمرات به ویژگی ها یا صفات اشخاص یا اشیا ممکن است این اعداد
ویژگی های متفاوتی داشته باشند. این ویژگی های متفاوت اعداد را مقیاس های اندازه گیری scales of measurement می نامند.
انواع مقیاس های اندازه گیری
مقیاس های اندازه گیری را به چهار نوع یا در چهار سطح دسته بندی کرده اند. (استیونس 1951)
الف) اسمی nominal
ب) تربیتی ordinal
ج) فاصله ای interval
د) نسبتی ratio
الف ) مقیاس اسمی
مقیاس اسمی پایین ترین سطح یا ساده ترین نوع اندازه گیری را معرفی
می کند. این مقیاس به دو صورت مورد استفاده قرار می گیرد .
1) برای اسم گذاری
2) برای طبقه بندی
اسم گذاری: در این مقیاس از اعداد و ارقام برای نام گذاری یا اسم گذاری و تشخیص اشیا و افراد استفاده می شود بدون اینکه این اعداد هیچ گونه مفهوم و معنای ریاضی داشته باشد (مثل شماره پیراهن بازیکنان و یا شماره خیابانها)
طبقه بندی: در اینجا نیز اعداد هیچ گونه مفهوم و معنای ریاضی ندارند و تنها برای مشخص کردن طبقه های مختلف طبقه بندی به کار می رود .
(کیسه شماره یک محتوی سنگ های آهکی و کیسه شماره 2 محتوای
سنگ های آتش زنه و ...)
ب) مقیاس ترتیبی:
مقیاس ترتیبی یا رتبه ای مجموعه ای از رتبه ها ranks است. در این مقیاس:
دسته ای از افراد یا اشیا با توجه به یک صفت از بزرگ به کوچک (یا بالعکس) مرتب می شوند.
معلوم نیست که هر یک از این افراد یا اشیا به مفهوم مطلق چقدر از آن صفت را دارد .
مشخص نیست که این اشیا یا افراد، از لحاظ صفت مورد اندازه گیری، چه مقدار از یکدیگر فاصله دارند.
مثالی برای این مقیاس مرتب کردن دانش آموزان یک کلاس به ترتیب قد و شماره گذاری آنها از کوتاهترین به بلندتری (یا بالعکس) است. اگر هدف از اندازه گیری انتخاب بهترین فرد یا مناسب ترین شی و از این قبیل باشد این مقیاس مقیاس مناسبی است.
ج) مقیاس فاصله ای:
مقیاس فاصله ای مقیاسی است که:
1- رتبه اشیا یا افراد، با توجه به یک صفت مشخص است.
2- معلوم است که اشیا یا افراد از لحاظ صفت مورد اندازه گیری چه مقدار از یکدیگر فاصله دارند.
3- هیچ نوع اطلاعی راجع به مقدار مطلق صفت مورد نظر برای هیچ یک از اشیا یا افراد در دست نیست .
وجه تمایز این مقیاس با مقیاس ترتیبی این است که در این مقیاس فواصل بین واحدها معلوم و برابر هستند. در صورتی که در مقیاس ترتیبی فاصله بین واحدها معلوم نیست. مثال
(مقیاس به کار گرفته در دماسنج های سانتی گراد و فارنهایت)
در هر دوی این دماسنج ها صفر انتخابی، یک صفر قراردادی است نه یک صفر واقعی. اما فاصله 5، 10، 15 و ... در تمام طول مقیاس همواره یکسان است. یعنی تفاوت دمای بین 10 و 20 درجه برابر است با تفاوت دمای بین 40 و 50 درجه
د) مقیاس نسبتی:
مقیاس نسبتی یا نسبی مقیاسی است که در آن :
1- رتبه اشخاص با توجه به یک صفت معلوم است .
2- فاصله بین اشخاص معلوم است .
3- علاوه بر اینها فاصله حداقل یکی از اشخاص از یک صفر منطقی نیز معلوم است .
مهم ترین مقیاس نسبتی همان مقیاس اعداد از صفر تا بینهایت است. اندازه گیری طول، وزن، حجم و سایر صفات فیزیکی اشیا با مقیاس نسبتی عملی است، اما اندازه گیری متغیرهای روانی و پرورشی با این مقیاس به ندرت میسر است .
Linkback: https://irmeta.com/meta/b261/t8586/