پیشگیری یعنی به‌کارگیری و انجام مجموعه اقداماتی که از اولین مصرف مواد جلوگیری کرده و یا از اولین مصرف نسبت به تثبیت یا کاهش آن اقدام نموده و یا در صدد کاهش عوارض مصرف و پیشگیری از سایر مشکلات و آسیب‌ها مؤثر باشد، بنابراین پیشگیری در سطح اولیه، ثانویه و ثالثیه قابل بررسی است:

1- پیشگیری اولیه: افرادی مورد هدف هستند که مشکل ندارند و اساساً ایجاد توانایی‌هایی جهت جلوگیری از وقوع حتی یک بار مصرف و به مفهوم بهتر حتی قرار گرفتن در محیط مصرف است. البته بعضی از متخصصان هم معتقدند که باید از به وجود آمدن رفتارهای پرخطر پیشگیری شود.

2- پیشگیری سطح دوم (درمان): هدف، تشخیص و درمان سریع افراد سوء مصرف‌کننده و وابسته می‌باشد. از طرفی مصرف (use) هم نیاز به تداخل مشاوره‌ای دارد (فقط متقاعد شدن) ولی چون پایه بیولوژیک تداوم و وابستگی در این مرحله هنوز ایجاد نشده است، شاید نیاز به درمان دارویی نباشد. سوء مصرف‌کننده‌ها و بخصوص وابسته‌ها باید درمان کامل دریافت کنند. درمان اعتیاد خود یک پیشگیری اولیه از سایر آسیب‌های اجتماعی مثل دزدی، طلاق، قتل، فحشا و... است.

3- پیشگیری سطح سوم (بازپروری): عوارض بیماری اعتیاد به حدی شدید است که بازگشت فرد به حالت طبیعی و کامل، سال‌ها به طول می‌انجامد. در این مرحله جایگزینی مهارت‌های مورد نیاز و افزایش توانمندی‌ها به جای خلاءهای موجود مهارتی که بر اثر مصرف مواد کاهش یافته است، ضرورت یافته تا با ارتقاء آنها از افت شدید عملکرد بیماران کاسته شود. در برخورد با مشکلات چندبعدی Bio-psycho-socia (بیولوژیکی، روانی، اجتماعی) مانند اعتیاد، یک درمانگر مؤثر نمی‌تواند تک‌بعدی باشد، در بیماری‌هایی که ریشه‌های اجتماعی قوی دارند، باید انعطاف در برخورد با بیماری در مراحل و اشکال مختلف در درمانگر وجود داشته باشد و بنابراین یک برنامه‌ی پیشگیرانه، باید حاوی مداخلاتی در زمینه مسائل بیولوژیکی، مؤلفه‌های روانی و زیربناهای اجتماعی باشد و بتواند سه سطح اول، دوم و سوم را پوشش دهد.

البته اهمیت سطح اول پیشگیری به لحاظ ارزان بودن و مؤثر و کارآمدی و سلامت، از اهمیت به سزایی برخوردار است و به لحاظ وسعت برنامه، بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد.

همچنین در هر برنامه پیشگیرانه ضمن بررسی  عوامل کاهش مصرف مواد، بایستی به تناسب از افزایش عواملی که افراد را از مصرف مواد حفظ می‌کند نیز پرداخته شود.

مهمترین شیوه‌های پیشگیری از اعتیاد عبارتند از:

- آگاه کردن جامعه از خطرات و مضرات مواد مخدر

-تقویت فعالیت‌های جایگزین

- افزایش مهارت‌های زندگی مانند مهارت حل مسأله، مهارت نه گفتن در برابر فشار همسالان و مقاومت در برابر مصرف مواد و...

- ارتقای فرهنگی

با توجه به تعدد عوامل مسبب اعتیاد، با بکار گرفتن یک روش، نمی‌توان در تمام این عوامل تأثیر گذاشت و باید از شیوه‌های مختلف و عموماً ترکیبی پیشگیری استفاده کرد تا گروه‌های مختلف مردم، پوشش داده شوند. بنابراین برای موفقیت در امر پیشگیری، همکاری میان واحدهای مختلف مردمی و جامعه مانند خانواده‌ها، مدارس، مساجد، سربازخانه‌ها، دانشگاه‌ها، صدا و سیما و... ضرورت دارد.

همچنین مسئولیت پیشگیری از اعتیاد فقط به عهده یک فرد یا تیم درمانی نیست و همه افراد جامعه، باید در آن مشارکت داشته باشند.

 

1


- آگاه کردن جامعه از خطرات و مضرات مصرف مواد:

یکی از روش‌های مهم پیشگیری از اعتیاد، آگاه کردن گروه‌های مختلف مردم از خطرات و مضرات مصرف مواد است. اگر هر فرد از تأثیر نامطلوب مصرف مو اد بر سلامتی جسمی و روانی و کارکرد شغلی و اجتماعی خود و خانواده‌اش مطلع بوده و آن را باور داشته باشد، کمتر ممکن است به این کار دست بزند.

- بهترین شیوه آگاه کردن افراد، تشکیل جلسات گروهی و بحث و  تبادل نظر در مورد موضوع مورد نظر می‌باشد.

-گروه‌های مختلفی که باید تحت پوشش فعالیت آگاه‌سازی قرار گیرند عبارتند از:
نوجوانان و جوانان، والدین و افراد کلیدی منطقه.


-                               -باید خطرات و عواقب مصرف مواد را به نوجوانان و جوانان آموزش دهید.

-                               اطلاعات ارائه شده باید صحیح و از نظر علمی معتبر باشد.

-                               از ترساندن بیش از حد و بیان مطالب اغراق‌آمیز خودداری گردد.

-                               نباید حس کنجکاوی نوجوانان را با طرح آثار خوشایند احتمالی برانگیزید.

-                               نباید نحوه به دست آوردن و مصرف مواد را آموزش دهید.

-                               بهتر است بیشتر به مطالبی پرداخته شود که خطرات حتی یک بار مصرف مواد را منتقل
                                می‌نماید.   

-                               عوارض و خطرات کوتاه‌مدت مواد را که فوری و یا در آینده نزدیک رخ می‌دهند را بیشتر
                                مطرح نمایید.

-                               به عوارضی که معمولاً برای نوجوانان و جوانان اهمیت بیشتری دارد تأکید کنید.

-                               احساس مسئولیت آنان را در قبال حفظ خود و اطرافیان از خطر مواد پرورش دهید.


-                               ابتدا باید والدین را آگاه نمایید که احتمال ابتلای فرزندانشان به اعتیاد وجود دارد و هیچ
                                نوجوان و جوانی از خطر اعتیاد، مصون نیست.

-                               یادآور شوید که در محافظت از فرزندانشان در مقابل اعتیاد، مسئولند و می‌توانند با
                                هوشیاری از ابتلاء ‌آنان پیشگیری نمایند.

-                               
×    مواد شایع در منطقه زندگی، شکل و اسامی رایج آنها و ابزاری که برای مصرف مواد استفاده می‌شود.

×    نحوه تهیه و محل مصرف مواد

×    عوامل و موقعیت‌هایی که موجب مصرف مواد می‌شوند.

×    علائم مصرف مواد

×    عوارض و خطرات کوتاه مدت و طولانی مدت مصرف مواد

×    باید به والدین تذکر بدهید که با مصرف نکردن سیگار و مواد، الگویی مناسب و مثبت برای فرزندانشان باشند.

×    والدین نباید اجازه مصرف هرگونه دارو بدون تجویز پزشک، سیگار و یا مواد را به فرزندانشان بدهند.

×    به محض اطلاع از مصرف مواد توسط فرزندانشان فوراً به مراکز درمانی مناسب مراجعه کنند.

×    مراکز درمانی مناسب و اولویت‌های مراجعه مشخص و اطلاع‌رسانی گردد.

×    و....



در هر منطقه برخی افراد مرجع، معتمد، ریش سفید و... هستند که در حقیقت جریان امور منطقه را بدست دارند مانند مسئولان، فرماندار و یا بخشدار، مسئولین انتظامی، روحانیون، معلمان، معتمدان محل و....

آنها را به طور دوره‌ای و منظم در جریان دیدگاه‌ها، وظایف و فعالیت‌ها قرار دهید و از نظرات و راهنمایی‌های آنها در برنامه‌های خود استفاده کنید. اگر نتوانستید با افراد کلیدی منطقه هماهنگ کنید، برنامه شما توفیق چندانی نخواهد داشت و لذا ضرورت دارد اقدامات زیر به طور مستمر پی‌گیری شود.

-                               ابتدا باید آنها را از شیوع مواد، خطر افزایش اعتیاد و لزوم پیشگیری از آن آگاه نمایید.

-                               متذکر شوید که مسئولیت پیشگیری از اعتیاد، بر دوش همه افراد جامعه و همه
                                مسئولان است و لذا اطلاعات زیر را به آنها منتقل نمایید.

-                               مواد شایع در منطقه زندگی، شکل و اسامی رایج آنها و ابزار و آلات مصرف مواد.

-                               نحوه تهیه و محل مصرف مواد

-                               علل و عواملی که منجر به اعتیاد افراد می‌شوند

-                               علائم مصرف مواد

-                               عوارض و خطرات کوتاه مدت و بلند مدت مصرف مواد

-                               روش‌های درمان و مراکز موجود و انواع درمان و چگونگی درمان موفق و....

-                               نقش آنان را به عنوان الگوهای مردم، متذکر شوید و از آنان بخواهید که از مطالب و
                                رفتارهای مخالف با برنامه‌های موجود، پرهیز نمایند.

                               از آنان بخواهید که در اجرای قوانین ضد مواد مخدر در محل کار خود کوشا باشند.

                               از آنان بخواهید که در شناسایی افراد در معرض خطر و یا مصرف کننده مواد کمک کنند و
                               موارد شناسایی شده را به مراکز درمانی ارجاع دهند.

                              نقش آنان را در اطلاع‌رسانی به مردم و ترویج فعالیت‌های پیشگیرانه، متذکر شوید.

                              و....

 

فعالیت‌های جایگزین برای افراد در معرض خطر

همه افراد از اوقات فراغت خود به دلخواه استفاده می‌کنند، افرادی که برای گذراندن این اوقات، برنامه‌ریزی صحیحی نداشته باشند، ممکن است از ساعات بیکاری و آزاد خود به طور غیرسازنده استفاده نمایند، معمولاً در چنین مواقعی است که افراد برای اولین بار با مواد آشنا می‌شوند و به سمت آن می‌روند.

یکی از وظایف شما در پیشگیری از اعتیاد برنامه‌ریزی فعالیت‌های جایگزین برای افرادی است که احتمالاً از مصرف مواد برای گذراندن اوقات فراغت خود استفاده می‌کنند، برای برنامه‌ریزی و اجرای موفق بر فعالیت‌های جایگزین موارد زیر را رعایت نمایید.

                        1-  فعالیت‌هایی انتخاب شوند که برای گروه هدف جالب و جذاب باشند.

                        2-   برای ایجاد ارتباط سالم و بیشتر همسالان با یکدیگر فرصت‌هایی را فراهم نمایید.

                        3-   افراد شرکت‌کننده در برنامه، در انتخاب و یا برنامه‌ریزی و اجرای برنامه مشارکت فعال
                              داشته باشند.

                        4-  اجرای برنامه با نظارت افراد معتمد صورت گیرد و در برنامه‌های کودکان و نوجوانان فرصت
                             مناسب برای گسترش روابط مثبت با بزرگسالان فراهم شود.

                         5-  اجرای برنامه‌ها با برقراری نظام مداوم تشویق (مثل دادن مدال) با جدیت و به طور مستمر
                             پیگیری شوند. فعالیت‌های جایگزین می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

فعالیت‌‌های اجتماعی مثبت و هدفمند، مانند بسیج شدن برای نظافت و یا نقاشی محله، کمک به افراد ناتوان، ساختن میز سیمانی شطرنج در محل تجمع جوانان، برگزاری جمعه بازار برای فروش تولیدات نوجوان و جوانان.

فعالیت‌های سالمی که مفرح بوده و با هیجان همراه باشند مانند برگزاری مسابقات فوتبال بین محله‌ای،  تشکیل گروههای کوهنوردی و....

فعالیت‌هایی که با کسب اطلاعات و تقویت مهارت‌های پرهیز از مواد همراه باشند، مانند گروه‌هایی که برای آموزش اطلاعات مربوط به زندگی یا مهارت‌های زندگی به ساکنین محله تشکیل می‌شوند.

منبع: madadkarir.blogfa.com

Linkback: https://irmeta.com/meta/b2056/t7086/