اقلیم شناسی و شهر شناسی استان اردبیل

1- رشته كوههاي سبلان : سبلان پس از دماوند معروفترين كوه آتشتفان خاموش ايران مي باشد كه قله سلطان ساوالان آن با ارتفاع 4811 متر سومين نقطه مرتفع ايران مي باشد . دهانه آتشفشاني قيف شكل اين كوه بصورت درياچه اي بسيار زيبا و دل انگيز در آمده و حواشي آن در طول سال پوشيده از يخ و برف است .
2- ارتفاعات باغرو (‌تالش)
3-صلوات داغ
4- خروسلو


رودهاي مهم استان



1- ارس (‌آراز)
2- قره سو
3-دره رود
4-خياوچاي
5-نيمن چاي


درياچه هاي استان اردبيل


1- درياچه شورابيل : اين درياچه قبلا بسيار شور بوده است ولي امروزه با افزوده شدن آب شيرين از شوري آن كاسته شده ، بطوريكه نوعي ماهي در آن پرورش داده مي شود .اين درياچه داراي امكانات ، ورزشي و فرهنگي بسياري است از جمله : قايق راني ، پيست دو و ميداني ، دوچرخه سواري ، باغ وحش ، هتلهاي مجهز و زيبا ، مجموعه شهر بازي براي بچه ها ، رستوران در وسط درياچه و ...
2- درياچه نئور فيروزه اي بر نگين استان اردبيل : اين درياچه د ر48 كيلومتري جنوب شرقي اردبيل بطرف خلخال در يكي از دره هاي كوهستان باغيروو در ارتفاع 2500 متري از سطح دريا با مساحتي بالغ بر 210 هكتار و عمق متوسط 5 متر يكي از زيباترين و ديدني ترين درياچه هاي ايران مي باشد. در حال حاضر نوعي ماهي قزل آلاي رنگين كمان كه از زمره بهترين نوع ماهيان دنيا مي باشد در آن پرورش داده مي شود كه هر ساله تعداد زيادي از مردم جهت ماهيگيري و كوهنوردي و استفاده از مناظر بديع و بي نظير منطقه و هواي خنك و مطبوع آن به درياچه روي مي آورند .
3- درياچه شورگل
4-درياچه نوشهر
5- درياچه آلوچه
6- درياچه كمي آباد
7- درياچه ملا احمد
8- درياچه مرداب قره سو كه زيستگاه پرندگان آبي است .در كنار جاده پر جاذبه و تماشايي (‌حيران ) منطقه زيباي جنگلي در بيست كيلومتري اردبيل موسوم به جنگل فندقلو قرار دارد كه محل پرورش نادرترين گونه هاي گياهي است و در نوع خود بي نظير است كه بزرگترين پيست اسكي روي چمن بصورت طبيعي در ي آن منطقه واقع شده است

اونجا که میگن عین جِنانه
هِمِدانه

بسمه تعالی

استان همدان با مساحتی بیش از 19 هزار كیلومتر متر مربع در غرب كشور عزیزمان ایران قرار گرفته است

استان همدان از شمال به زنجان، از جنوب به لرستان، از شرق به استان مركزی و از غرب به كرمانشاه و بخشی از استان كردستان محدود می شود. همدان منطقه‌ای كوهستانی است و كوه الوند با 3 هزار 574 متر ارتفاع از مهمترین ارتفاعات این منطقه به حساب می‌آید.

استان همدان از نعمت رودخانه و چشمه سارهای فراوان بهره مند می باشد كه مهمترین آنها رودخانه گاماسیاب نام دارد كه یكی از بلندترین رودخانه های كشور محسوب می گردد كه از دره های جنوبی كوه الوند و سراب گاماسیاب سرچشمه گرفته و تا باتلاقهای هورالعظیم در استان خوزستان پیش میرود.

استان همدان دارای زمستانهای سرد و پر برف و تابستانهای معتدل میباشد. و شهرهای بزرگ آن عبارتند از: همدان، ملایر، نهاوند، تویسركان، كبودرآهنگ، اسدآباد، بهار، سامن، سركان، قروه در جزین، لالجین و مریانج. شهر پر جاذبه و دیدنی، تاریخی و توریستی همدان قدمتی بیش از 3 هزار سال دارد و هرودت مورخ معروف یونانی مبنای این شهر را به دیااكو، نخستین شهریار ماد نسبت می‌دهد.

در آن زمان همدان را به نام هگمتانه(محل اجتماع) و سپس اكباتان می نامیدند. در سال 550 ق. م این شهر به دست كوروش، پادشاه هخامنشی به تصرف در آمد و در دوران هخامنشی، اسكندر، اشكانیان و ساسانیان از شهر همدان به عنوان پایتخت تابستانی استفاده می كردند. در دهه دوم هجرت و پس از فتح نهاوند، مردم استان به دین مبین اسلام تشرف پیدا كردند.

همدان از نظر محصولات كشاورزی به ویژه گندم ,چغندرقند، سیب زمینی، سیر وهمچنین میوه هایی كه در باغهای دامنه الوند تولید می شود و همچنین از نظر دامپروری شهرت داشته و از نظر صنایع دستی به ویژه از نظر صنایع چرمسازی، قالیبافی و گلیم بافی و به ویژه  با توجه به وجود شهر لالجین به عنوان قطب سفالسازی و سرامیك كشور محسوب می شود.

در حال حاضر استان همدان به دلیل داشتن مراكز تاریخی و دیدنی به عنوان پنجمین شهر فرهنگی و توریستی كشور شناخته شده و از نظر علمی نیز با وجود مراكز دانشگاهی بوعلی سینا، آزاد اسلامی، پیام نور و پزشكی و غیره به عنوان یكی از قطب های دانشگاهی كشور شناخته شده است.

از جمله اماكن تاریخی مهم كتیبه های گنجنامه، تپه های تاریخی هگمتانه و مصلی، آرامگاههای ابن سینا و باباطاهر، گنبد علویان، برج قربان، مجسمه شیر سنگی، آرامگاه استرومردخای و غیره می توان نام برد. از مناظر بدیع و طبیعی و دیدنی نیز می توان از غار زیبای علیصدر، آبشار گنجنامه، باغهای مصفای دامنه الوند به ویژه دره عباس آباد و دره مراد بیگ,تپه عباس آباد، سد اكباتان و پارك مردم می توان سخن به میان آوررد.

از آنجا كه همدان شهر علم و ایمان بوده و به عنوان دارالمومنین شهرت دارد دارای مشاهیر و علمای بزرگی است كه از جمله می توان از آیت الله شوندی، معصومی همدانی، بهاری، نجفی، تالهی و خوانساری عندلیب زاده و از جمله علمایی كه در قید حیات هستند از حضرت آیت الله نوری همدانی، صابری همدانی و موسوی همدانی نام برد، دانشمندانی همچون ابن سینا، شاعرانی همچون باباطاهر، محتشم كاشانی، شیخ فخرالدین عراقی، میرزاده عشقی، عارف قزوینی، مفتون همدانی، غبار و غمام همدانی و مشاهیری همچون عین القضات همدانی در این شهر رشد و نمو كرده اند عالمان شهیدی همچون شهید محراب حضرت آیت الله مدنی مدتی طولانی از زندگانی خود را در این شهر سكونت داشته و یا همچون شهید مفتح وشهید قدوسی در این استان تولد یافته و رشد نمو یافته‌اند.

از زیارتگاههای فراوان آن می توان از امامزاده عبدالله، امامزاده كوه، امامزاده یحیی و امامزاده حسین را نام برد. از ویژگی‌های این شهر زیبا نقشه شهر می‌باشد كه توسط مهندسان آلمانی طراحی شده و به نقشه شعاعی معروف است كه 6 خیابان اصلی بطور موازی به میدان اصلی شهر وصل شده و بلوارها بصورت رینگ‌های اول و دوم آنها را منقطع كرده كه در نوع خودكم نظیر است و در ابتدای هر خیابان اصلی دو گنبد نقره‌ای رنگ به تعداد 12 گنبد بنام هر امام معصوم(ع) تعبیه شده است كه نشانگر مذهبی بودن و شیعی بودن این شهر از دیر پا می باشد.

حیات وحش و شكارگاهها

سراسر استان همدان به دلیل مرتفع و كوهستانی بودن از زیستگاههای انواع حیات وحش بزرگ و كوچك محسوب میشود كه وحوشی از قبیل : كل، بز، قوچ، میش، روباه، راسو، خرسِ قهوه ای، كبكِ معمولی و انواع دیگر پرندگان را در خود جای داده است. زیستگاههای حیات وحش استان چه در ارتفاعات و چه در جلگه و حواشی تالاب جزو مناطق حفاظت شده اند و شكار در آنها كلا ممنوع است.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
شهر همدان
بنای شهر همدان را به دیا آكو پادشاه ماد ها كه در حدود 700 سال قبل از میلاد مسیح زندگی می كرده نسبت می‌دهند. هرودت در كتابی گفته است كه پادشاه ماد این محل را كه اكباتان و هگمتانه نامیده می شد به پایتختی برگزید. گویا در كتیبه تیكلات پالاسر اول(پادشاه آشور) كه مربوط به یازده قرن قبل از میلاد است نام آنادانا یا همدانا نوشته شده است. كلمه هگمتانه كه یك كلمه ایرانی است به معنی محل اجتماع و كلمه عیلامی هل مته نه به معنی سرزمین مادها است.

شهر همدان در زمان فرمانروایی بخت النصر(بنوكد نصَّر) ویران شد و بعدها در زمان داریوش بزرگ و بدستور وی مرمت گردید. در زمان اشكانیان، كه تیسفون پایتخت كشور ایران بود همدان اقامتگاه تابستانی شاهان اشكانی گردید و بعد از آنها ساسانیان نیز قصر های تابستانی خود را در این منطقه بنا نهادند خرابه های باروی قلعه اشكانی بر فراز تپه مصلی و مجسمه شیر سنگی متعلق به یكی از دروازه های همدان از آثار دوره ساسانیان است.

در سال 23 هجری قمری كه جنگ نهاوند روی داد همدان به تصرف اعراب درآمد و از آن زمان به بعد گاهی كانون آبادی و ثروت و گاهی هم درگیر غارت و چپاول و فقر و تنگدستی بوده است. همدان در زمان 319 هجری قمری و در دوران حكومت دیلمیان  لطمات فراوانی دید. در قرن ششم هجری سلجوقیان مركز خود را از بغداد به این شهر منتقل كردند و مدت پنجاه سال این شهر پایتخت سلجوقیان بود. و در این زمان در حمله وحشیانه مغول ها این شهر به ویرانه ای مبدل شد.

بایدوخان مغول پس از تاج گذاری در این شهر آن را باز پیرایی و باز سازی نمود. اما این شهر همواره مورد تاخت و تاز و هجوم امرا و سلاطین بود و این بار نوبت سلسله تیموریان بود كه این شهر را ویران نمایند. در زمان سلسله صفویه این شهر از نعمت آبادانی بهره مند شد.

پس از انقراض سلسله صفویه این شهر به تصرف احمد شاه عثمانی در آمد كه پس از شش سال توسط نادر شاه افشار باز پس گرفته شد. البته این شهر بعد از این هم بارها مورد تاخت و تاز و تسلط اقوام مختلف قرار گرفته تا اینكه در تاریخ 1145 هجری قمری كاملا به ایران الحاق گردید. شهر همدان به علت قرار گرفتن در مسیر راه های اصلی منطقه غرب ایران درقرن های اخیر همواره از نظر بازرگانی مورد توجه بوده است. همچنین این شهر در مسیر جاده ابریشم قرارداشته است.


منبع : سایت دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان

با تمام چفت چولیت شته شولیت پته پیسیت  قد یه خیار چولسیده داغانتم.!! (داغاین هم می توان گفت)

نوکر همه ی بر و بچ درب داغاین همدانی هم هستیمان . داغاین بچه های همدانی نباشیم شی کنیمان .
به قول او ترانه همدانی :

عکسته بده بیلم قد طاقچه (طقچه)
هر کی بیوینه بگه خدا ببخشه

میلیچ : گنجشگ
فیجیل : تربچه
سکلان : سقلمه ، سیخونک

به شخصه می گم هیچ لغتی در گویش همدانی برای من "سکلان" نمی شه .

تو گل سوخره منی نمی الم بچولسی
to gole sokhreh meni nimi -alam becholsii.