تالار تخصصی حسابداری

افزایش مبادلات اقتصادی، ضعف قانون و نهادهای نظارتی تضعیف اخلاق و مشكلات اقتصادی از جمله عواملی است كه موجب افزایش برگشت خوردن چك‌ها در سال‌هاي اخیر شده است.
 
بر اساس آمارهای موجود، روزانه 18 هزار برگ چك در ایران برگشت زده مي‌شود كه تأثیر منفی اقتصادی و اجتماعی آن زیاد است.
 صدور چك‌هاي بلامحل
مجید ابهری مشاور كمیسیون اجتماعی مجلس اوایل امسال با اعلام این كه روزانه 18 هزار برگ چك در بانك‌های كشور برگشت مي‌خورد، افزود: در سال 84 آمار چك‌های برگشتی سه میلیون و 5 هزار، در سال 88، 5 میلیون و در سال جاری آمار چك‌های برگشتی به پنج میلیون و 5 هزار فقره افزایش یافته است. بر اساس قانون، وجه چك بلامحل را به سه طریق طرح شكایت كیفری، طرح اجرای ثبت و از طریق طرح دعوی حقوقی، می‌توان از طریق مراجع قضایی و قانونی مطالبه كرد. همچنین قانونگذار مسئولیت كیفری برای صادركننده چك بلامحل تعیین كرده كه در ذیل مي‌آید. چك بلامحل یا چك پرداخت نشدنی، چكی است كه بانك به یكی از علل قانونی از جمله این كه صادركننده آن پول یا اعتبار نزد محال علیه چك نداشته باشد، آن را پرداخت نمي‌كند.
 اگر پس از تاریخ صدور چك وجه آن را بردارد یا كمتر از مبلغ چك محل داشته باشد باز هم آن چك بی محل به شمار می‌رود. مطابق ماده 4 قانون چك، هرگاه وجه چك به علتی از علل مندرج در ماده 3 پرداخت نگردد، بانك مكلف است در برگ مخصوصی كه مشخصات چك و هویت و نشانی كامل صادركننده در آن ذكر شده باشد، علت یا علل عدم پرداخت را صریحاً قید و آن را امضا و مهر كرده و به دارنده چك تسلیم نماید. در برگ مزبور باید مطابقت امضاي صادركننده با نمونه امضاي موجود در بانك و یا عدم مطابقت آن از طرف بانك تصدیق شود. همچنین بانك مكلف است، به منظور اطلاع صادركننده چك، فوراً نسخه دوم این برگ را به آخرین نشانی صاحب حساب كه در بانك موجود است ارسال دارد. در برگ مزبور باید نام و نام خانوادگی و نشانی كامل دارنده چك، نیز قید گردد. به موجب ماده (11) قانون صدور چك، مهلت شكایت كیفری علیه صادركننده چك 2 دوره 6 ماهه می‌باشد. منظور از این دو دوره، ابتدا حداكثر تا 6 ماه پس از تاریخ صدور چك است كه دارنده چك می‌تواند آن را برگشت زده و گواهی عدم پرداخت دریافت كند. پس اگر در این مدت، دارنده چك آن را به بانك ارائه نداده و مقدمات شكایت را فراهم نكند، این مهلت از بین می‌رود و دیگر قابل تعقیب كیفری نیست. 6 ماه دوم از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت است، بدین منظور كه اگر دارنده چك در مهلت 6 ماه پس از تاریخ صدور، چك را به بانك برده و در صورت نبود وجه نقد در حساب، آن را برگشت زده و گواهی عدم پرداخت از طرف بانك صادر شود، از این تاریخ وی نیز 6 ماه فرصت دارد تا شكایت كیفری خود را علیه صادركننده چك در محاكم دادگستری طرح نماید. چنانچه دارنده چك در مهلت‌های یاد شده، اقدامي ‌نكند، دیگر امكان شكایت كیفری و محكوم كردن صادركننده چك به مجازات‌های قانونی، وجود ندارد و می‌توان از طریق طرح دعوای حقوقی و تقدیم دادخواست به دادگاه صالح، وجه چك و خسارت‌های وارده را مطالبه نماید. به موجب ماده 13 اصلاح قانون صدور چك سال 1382(قانون حاكم فعلی)، در موارد زیر صادركننده چك قابل تعقیب كیفری نیست: الف- در صورتی كه ثابت شود چك سفید امضا داده شده باشد. ب- هر گاه در متن چك وصول وجه آن منوط به تحقق شرطی شده باشد. ج- چنانچه در متن چك قید شده باشد كه چك بابت تضمین انجام معامله و یا تعهدی است. د- هر گاه بدون قید در متن چك ثابت شود كه وصول وجه آن منوط به تحقق شرطی بوده یا چك بابت تضمین انجام معامله یا تعهدی است. ه‍- در صورتی كه ثابت شود چك بدون تاریخ صادر شده و یا تاریخ واقعی صدور چك مقدم بر تاریخ مندرج در متن چك باشد. بار اثبات این كه چك صادره وعده دار مي‌باشد و به روز نیست در دادسراها به عهده كسی است كه چك را صادر نموده است. به علت این كه در فرض قانونی این است كه چك به روز صادر و تحویل مشتری یا خریدار شده است.
 طرف مقابل باید ثابت كند چك را در تاریخ صدور آن به طرف دیگر تحویل نداده است و قبل از آن بوده است تا بتواند از جنبه كیفری آن رهایی پیدا كند كه اثبات این مسئله به وسیله رسیدگی متن در مورخ تحویل چك و یا رسید فاكتور جنس و یا به وسیله شهود امكانپذیر است كه قبول آن بسته به نظر مرجع رسیدگی كننده دارد.
 مجازات صدور چك بلامحل
مجازات صادركننده چك‌های بلامحل كه مشمول تعقیب كیفری هستند، مطابق ماده 7 قانون صدور چك اصلاحی سال 1382 عبارت است از: الف) چنانچه مبلغ مندرج در متن چك كمتر از 10 میلیون ریال باشد، به حبس تا حداكثر 6 ماه محكوم خواهد شد. ب) چنانچه مبلغ مندرج در متن چك از 10 میلیون ریال تا 50 میلیون ریال باشد، از 6 ماه تا یك سال حبس محكوم خواهد شد. ج) چنانچه مبلغ مندرج در متن چك از 50 میلیون ریال بیشتر باشد، به حبس از یك سال تا 2 سال و ممنوعیت از داشتن دسته چك به مدت 2 سال محكوم خواهد داشت و در صورتی كه صادركننده چك اقدام به اصرار چك‌های بلامحل نموده باشد، مجموع مبالغ مندرج در متون چك‌ها ملاك عمل خواهد بود. همچنین ماده 10 قانون چك اعلام می‌دارد: كه هر كس با علم به بسته بودن حساب بانكی خود، چك صادر نماید به حداكثر مجازات مندرج در ماده (7) محكوم می‌‌شود. بر اساس ماده 9 قانون چك، در صورتی كه صادركننده چك قبل از تاریخ شكایت كیفری وجه چك را نقداً به دارنده آن پرداخته یا با موافقت شاكی خصوصی ترتیبی برای پرداخت آن داده باشد، یا موجبات پرداخت آن را در بانك محال علیه فراهم نماید قابل تعقیب كیفری نیست. در مورد اخیر بانك مذكور مكلف است تا میزان وجه چك حساب صادركننده را مسدود نماید و به محض مراجعه دارنده و تسلیم چك وجه آن را بپردازد. بر اساس قانون، مواردی كه می‌توان دستور عدم ‌پرداخت را صادر كرد عبارتند از، اعلام مفقودی، سرقت، جعل، كلاهبرداری و خیانت در امانت یا به ‌د‌ست ‌آوردن از راه‌های دیگر مجرمانه باشد. هر گاه اثبات شود كه صادر‌كننده چك بی‌اساس دستور عدم ‌پرداخت را صادر كرده است، علاوه بر پرداخت وجه به مجازات‌هایی از قبیل حبس‌، جزای نقدی و پرداخت كلیه خسارت وارد شده به دارنده چك محكوم می‌شود‌.
 


Linkback: https://irmeta.com/meta/b1056/t9400/